Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller

Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller

Bir tanesi fiil olmak koşuluyla birden çok sözcüğün an­lamca kaynaşarak oluşturduğu fiillere “anlamca kay­naşmış birleşik fiiller” denir. Çoğunlukla deyimler an­lamca kaynaşmış birleşik fiiller grubuna girer.

“Bu projeyi en sonunda hayata geçirdiler.”

cümlesinde “hayat” sözcüğüyle “geçir-” fiili bir araya gelerek “hayata geçirmek” birleşik fiilini oluşturmuştur. İşte bu, anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.

“Sporcumuz, altın madalyayı kafasına kovmuş.”

cümlesinde “kafasına koymak” fiili anlamca kaynaş­mış birleşik fiildir. Bu, aynı zamanda deyimdir.

“Birinci soruyu gözerken hata vapmıs.”

cümlesinde “hata yapmak” sözü anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.

“Bu tür uygulamalar, trafiğin düzeleceğini öngörüyor.”

“Sinemaya gitmekten vazgeçti.”

“Zavallı adam, çok çalışmaktan yorgun düşmüş

“Taşınmaya mı karar verdiniz?”

cümlelerindeki altı çizili fiiller de anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.

Örnek 

Aşağıdakilerin hangisinde birden çok bileşik fiil vardır?

A) Kimi benim gibi erir derinden

Kimi senin gibi çok mutlu olur.

B) Bahsetti derinden ona halim

Aşkın bu onulmaz yarasından

C) Soldu günden güne sessiz soldu

Dediler hep: “Kıza bir hal oldu!”

D) Bir öğreniversin aşkı

Ağacı o vakit seyredin

E) Dalıveriyoruz arada bir

Belli, bir şey var aramızda

(ÖYS)

Çözüm ..

Seçeneklerdeki bileşik fiilleri bularak sorumuzu çöze­lim. A’da “mutlu olur”, B’de “bahsetti”, C’de “bir hal ol­du”, E’de “dalıveriyoruz” çekimli fiilleri bileşik fiildir. Bunlardan A, B ve C’dekiler yardımcı fiille yapılan fiil­lerdir. E’deki ise tezlik fiilidir. D’ye baktığımızda “öğre­niversin” tezlik fiili, “seyredin” yardımcı eylemle yapı­lan bileşik fiildir. Yani iki tane bileşik fiil kullanılmıştır.

Cevap D

Örnek 

Bir insanın konuşmasından ya da yazdıklarından eği­timi, dünya görüşü ve bilgi birikimi kolayca anlaşılabi­lir.

Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Bileşik fiil

B) Zarf (belirteç)

C) Edat (ilgeç)

D) Bağlaç

E) Belgisiz sıfat

(1984-ÖYS)

Çözüm ..

“Anlaşılabilir” sözü bileşik fiildir (A); “kolayca” sözü zarftır (B); “ya da”, “ve” sözcükleri bağlaçtır (D); “bir” sözü belgisiz sıfattır (E). Görüldüğü gibi cümlede edat görevinde bir sözcük yoktur. Cevap C seçeneğidir.

Cevap C