AZLIK-ÇOKLUK (NİCELİK, ÖLÇÜ, MİKTAR) ZARFI
Eylemin, eylemsinin, sıfatın ya da başka bir zarfın anlamını miktar bakımından belirten, onları derecelendiren zarflardır.
Ölçü, azlık, çokluk, sayı, derece, karşılaştırma gibi kavramları içerir ve “ne kadar” sorusuna yanıt verir.
Onun şakaları bizi çok keyiflendirdi.
Öyle susup durma, lütfen konuş biraz.
Kar başlayalı epey olmuş.
Dün seni bir saat bekledim burada.
Azlık-çokluk zarfları görev ve anlam bakımından dört grupta incelenebilir:
- Eşitlik Zarfları
“kadar, denli”
Eylemlere, eylemsilere ya da sıfatlara eşitlik anlamı katar.
Uzun zamandır hiç bu denli gülmemiştim.
Senin kadar çalışabilmek isterdim.
O kadar çalışkan bir öğrenciydi ki…
- Üstünlük Zarfı
“daha”
Zarflara ve sıfatlara üstünlük anlamı katar.
Bu ayakkabılarla daha uzun görünüyorsun.
Daha iyi bir arabaya ihtiyacım var benim.
UYARI
“Daha” sözcüğü “henüz” anlamında kullanılırsa zaman zarfı, “bir daha” anlamında eyleme yönelik kullanılırsa yineleme anlamıyla durum zarfı olur.
Birinciliğimi daha kimseye söylemedim. (henüz) (zaman zarfı)
Baklava çok güzel, daha alın lütfen. (bir daha) (durum zarfı)
- En Üstünlük Zarfları
“en”
Zarf ve sıfatlardan önce gelerek ikiden çok nesne ya da kişi arasında en üstününü belirtir.
En hızlı koşan yine ben oldum.
Yunus Emre, en derin şairlerdendir.
- Aşırılık Zarfları
“pek, fazla, epeyce, oldukça, hayli, gayet, az, biraz…”
Eylemin, zarfın ya da sıfatın yoğunluğunu, çokluğunu ya da bunların tersini belirtir.
Bugün tahminimden de hayli yoruldum.
Sorunu aşmak epey zor görünüyor.
Kameran, Ardahan’ın çok şirin bir yaylasıdır.
UYARI
“Bir” sözcüğünü “çok” anlamıyla aşırılık zarfı olarak kullanmak mümkündür.
O gün bir çalıştık bir çalıştık ki sorma!
UYARI
“Ne” sözcüğü bir sıfatı, zarfı ya da eylemi belirttiğinde aşırılık zarfı olur.
Dedem kim bilir neler görmüştür neler…
Ne etkileyici bir konuşmaydı öyle.
Ne şirin komşumuzdun sen Fahriye abla!
UYARI
Adlar ikileme yoluyla ölçü zarfı olarak kullanılabilir.
Çiçekler demet demet yığılmıştı sahneye.
Elmaları kasa kasa toplayıp götürdüler.
Örnek
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, zarfı derecelendiren bir zarf kullanılmıştır?
A) Ekip çalışmamız diyebilirim ki günlerce sürdü.
B) Korkak insanlar mezarlıktan geçerken türkü söylermiş.
C) Bu zorlu olayda tek başına sen ne yapabilirsin ki?
D) Sonunda yanlış yola saptıklarını anlayıp geri döndüler.
E) Konuşması o kadar anlaşılmazdı ki çok zor anladık.
Çözüm
E “… çok zor anladık.”
zarf zarf eylem
Nasıl anladık? “zor” durum zarfı
Ne kadar zor? “çok” azlık-çokluk zarfı
Bu durumda “çok” azlık-çokluk zarfı, “zor” durum zarfını derecelendirmektedir.
