Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı-Nokta,Virgül,Noktalı Virgül,Soru İşareti,Ünlem,Üç Nokta,Kesme İşareti,İki Nokta… Kullanıldığı Yerler

İçindekiler

 NOKTA (.)

 

1.  Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur:

·           Ben, bütün çocukları severim.

 2.   Bazı kısaltmaların sonuna konur:

·         Prof. (profesör)             Cad. (cadde)

3.   Rakamlardan sonra sıra bildirmek için konur:

·           3.                   5.                      17.

 Arka arkaya sıralandıkları için vir­gülle ya da kısa çizgiyle ayrılan ra­kamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nok­ta konur:

·         5, 8 ve 14. sorular zordu.

 4.  Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         23.12.2012                      15.X.2013

 Tarihlerde ay adları yazıyla da gösterilebilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz:

·         29 Mayıs 1453

·         29 Ekim 1923

 5.  Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         Otobüsümüz 23.15’te hareket edecek.

·         Maç, 13.00’te başlayacak.

 6.  Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

·         İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.

7.  Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

 I.              1.              A.              a.

II.              2.              B.              b.

 8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve ara­ya nokta konur:

1.000            326.197        49.750.812

VİRGÜL (,)

 

1.  Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelimele­rin ve kelime gruplarının arasına konur: 

·         Şiirden, romandan, tiyatrodan anlayan gençlerle bir arada olmak beni mutlu ediyor.

·         Gazeteleri, dergileri, radyoları ve televiz­yon kanallarını objektif yayıncılık yapmaya davet edi­yorum.

 2.  Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ko­nur:

·         Bavulunu aldı, dışarı çıktı, kendisini bekle­yen arabaya doğru koşmaya başladı.

·         Halkımız duyarlıdır, sevdiği sanatçıyı bağrı­na basar.

 3.  Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur:

·         Yıllar sonra nihayet oraya, doğum büyüdü­ğüm o güzel kente, dönüyorum.

·         Yarışmayı kimin kazandığını, bunu çok me­rak ettiğinizi biliyorum, birazdan açıklayacağız.

4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

 Yaşlı kadın, orada geçirdiği o mutlu günleri özlemle anıyordu.

 5.   Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimelerin arasına konur:

  • Para, para, para… Varsa yoksa para. Bunlar paradan başka bir şey konuşmazlar mı?
  • Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam

 6.   Tırnak içinde  olmayan  alıntı  cümlelerden sonra konur:

  • Özlemini çektiğim diyarların şiirini yazıyo­rum, dedi.

 7.   Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesi­nin bitimine konur:

   — Van’a bu akşam mı gidiyor musunuz, diye sordu.

 8.   Edebî eserlerde konuşma bölümünden ön­ceki ifadenin sonuna konur:

   Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,

— Bu anahtar köşkü de açar, dedi.

 9.   Ret, kabul teşvik bildiren “evet, hayır, yok, ta­mam, elbette” gibi kelimelerden sonra konur:

   Tamam, ben de size katılıyorum.

   Hayır, gelmeyeceğim.

 10. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra ko­nur:

Değerli Arkadaşım,

Sayın Başkan,

 11. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen keli­melerle yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadı­ğını göstermek için konur.

   Bayan, memura bir kâğıt uzattı.

   Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır.

   Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.

 12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

24,8 (yirmi dört tam, onda sekiz)

0,35 (sıfır tam, yüzde otuz beş)

 13. Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” za­mirlerinden sonra konur:

Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.

Şu, diğerlerinden çok daha güzel!

O, eski defterleri çoktan kapatmıştı.

 14. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

–  Ahmet Hamdi Tanpınar, Mahur Beste, Der­gâh Yayınları, İstanbul, 2005.

 UYARI:

 1. Metin içinde ve, veya, ya da, ya­hut, da/de bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.

2. Metin içinde “hem hem, ister ister, gerek gerek” gibi tekrarlı bağlaçlarda önce ve sonra virgül konmaz.

3.   Metin içinde “-ınca/-ince” anlamında zarf-fiil görevinde kullanılan “mı/mi” ekinden sonra vir­gül konmaz.

4.   Şart ekini almış kelimelerden sonra virgül konmaz.

NOKTALI VİRGÜL (;)

 

1.   Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür ya da ta­kımları birbirinden ayırmak için konur:

 Bu kutuya kitapları, defterleri; şu kutuya da kalemleri, silgileri yerleştirelim.

 2.   Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümle­leri birbirinden ayırmak için konur.

 Virgülün kullanıldığı yerleri anlatırken hem eş görevli kelimelerin hem de sıralı cümlelerin virgüllerle ayrılması gerektiğini belirtmiştik.

 

  • “Sevinçten, heyecandan içim içime sığmı­yordu.” cümlesinde eş görevli kelimeler
  • “Sevinçten içim içime sığmıyor, kahkahalar atmak istiyorum.” cümlesinde ise sıralı cümleler vir­gülle ayrılmıştır.

 Bir sıralı cümlede, öğeler kendi arasında virgül­lerle ayrılmışsa, iki cümlenin birleştiği yere virgül değil, noktalı virgül konur:

  •  Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkaha atmak istiyorum.

 3. İkiden fazla eş değer öğesi arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül ko­nabilir:

 “Ahmet, bu sınıftaki en başarılı öğrencidir.” cüm­lesinde özneyi belirtmek için virgül kullanılmıştır.

 “Ahmet; Mehmet, Gürkan, Hasan ve Ok­tay’dan daha güzel futbol oynar.” cümlesinde ise öz­neyi belirtmek için noktalı virgül kullanılmıştır. 

İKİ NOKTA (:)

 

1.   Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur:

Sizden şunu yapmanızı istiyoruz: Evinize gi­din ve bizden haber bekleyin!

 2.   Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

Türkçede “b” sesi, kendinden önceki “n”yi “m”ye dönüştürür: perşembe, çember, sümbül…

 3.   Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur:

Cemil Usta: Nereden geliyorsun, evlat?

Hasan: Annem manava göndermişti, oradan geliyorum. 

ÜÇ NOKTA (…)

 

1. Eksiltili (tamamlanmamış, yüklemi söylen­memiş) cümlelerin sonuna konur:

  • Gecenin koyu karanlığında kulakları sağır eden bir çığlık…
  • Yaptığınız iyilikler kısa sürede unutulur ama birine, isteğinizin dışında gelişse bile zararınız dokunmuşsa…

 2.  Herhangi bir nedenle söylenmek istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır:

Bu suçu işleyen kişi … olabilir.

 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınma­yan kelime ve bölümlerin yerine kullanılır:

Mehmet Efendi evinin altındaki odada otu­rurken onu gördü. Elinde büyücek bir kapla ıslak bir post vardı. Bunları … vermeden pencerenin içine bı­raktı …

 4.  Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, ek­sik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— Kimsin

— Mehmet

— Hangi Mehmet?

—…

— Cevap ver, hangi Mehmet dedim.

— …  

SORU İŞARETİ (?)

 

1.   Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: 

  • Bunu kim söyledi?
  • Gümrükteki memur başını kaldırdı:

— Adınız? 

2.   Bilinmeyen, kesin olmayan ya da şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

  • Yunus Emre (1240?-1320), Doğum yeri: (?)
  • Ankara’dan Sakarya’ya iki (?) saatte gitmiş.
  • 1496 (?) yılında doğan Fuzuli …

 UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

 Ben yokken nasıl geçindiniz, size kim yar­dım etti? 

ÜNLEM İŞARETİ (!)

 

1.   Sevinç, korku, acı, şaşma gibi duyguları an­latan cümlelerin sonuna konur: 

  • Hava ne kadar soğuk!
  • Aşkolsun!

 2.  Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Arkadaşlar! Bu taraftan gidelim. 

Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

– Arkadaşlar, bu taraftan gidelim! 

3. Bir söze alay, kinaye ya da küçümseme an­lamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra pa­rantez içinde ünlem işareti kullanılır:

  • İsteseymiş, bütün soruları yarım saatte ce­vaplayabilmiş (!)  

KISA ÇİZGİ (-)

 

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur. Birleşik kelimeler satır sonuna sığma­dığında bu kelimelerin ulama yapılarak hecelendiği dikkate alınır:

  • Ataol Behramoğlu’nun hazırladığı bu antolo­-

ji iki ciltten oluşuyor.

  • ………….ba-

­şöğretmen

  • ………….başöğ-

­retmen

  • …………Karaosma-

             noğlu

  • …………Karaosmanoğ-

lu

 UYARI:Kesme işareti satır sonuna geldi­ğinde yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca kısa çizgi kullanılmaz:

  …………….Edirne’

nin…

  …………….2013′

te…

 2.  Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kul­lanılır:

  Size nasihat vermek için -gerçi siz nasihat­ten de anlamazsınız ya- buradayım.

 3.   Eklerden önce, fiil kök ve gövdelerinden son­ra kullanılır:

  • -a/-e
  • -dan/-den
  • süz-

 4.   Kelimeler arasında “-den… -a, ve, ile, ilâ, arasında” anlamlarını vermek için kullanılır:

  • Türkçe-Farsça Sözlük
  • Ankara-İzmir uçak seferleri
  • Ural-Altay dil ailesi
  • 13.30-14.30

 UYARI:Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Onu görmeyeli on on beş yıl oluyor.

Biraz sonra üç beş kişi geldi.  

UZUN ÇİZGİ (—)

 

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göster­mek için kullanılır. Buna “konuşma çizgisi” de denir:

— Orada ne yaptınız?

— Yemek yedik, gezdik, eğlendik.

 UYARI:

1. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

İslam Bey — Ben daha ölmedim.

 2.   Konuşmalar tırnak  içinde  verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:

“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?” 

EĞİK ÇİZGİ (/)

 

1. Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların arasına konur:

 Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır parlayacak / O be­nimdir o benim milletimindir ancak.

 2.  Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Altay Sokağı, No.: 21/6 Kurtuluş /ANKARA

 3.   Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

18/11/2014                   

15/IX/2013

4.   Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göster­mek için kullanılır:

 -a/-e            -an /-en              -lık /-lik  

TIRNAK İŞARETİ (“”)

 

1.   Başka bir kimseden ya da yazıdan olduğu gi­bi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

Hazreti Ali’nin “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.” sözünü kendime ilke edindim.

 2.   Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır:

Bu cümledeki “güzel” kelimesinin türü, “sıfat”tır.

 3.   Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tır­nak içine alınır:

Ahmet Ümit’in “İstanbul Hatırası” isimli ro­manında ilginç bir olay örgüsü ve anlatma tekniği var­dır.  

TEK TIRNAK İŞARETİ (‘)

Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınma­sı gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:

·         Bir edebiyat eleştirmeni bu konuda şunları söyledi: “Amin Maalouf’un ‘Semerkant’ isimli roma­nında tarihsel öğelere rastlamak da mümkündür.”  

PARANTEZ ( ) (YAY AYRAÇ)

 

1.   Bir kelimenin eş anlamlısını göstermek için kullanılır:

   Biz, bunu bir kriter (ölçüt) olarak kabul etmi­yoruz.

 2.   Açıklama niteliğindeki sözler, parantez için­de gösterilir:

   Bazı kelimeler (güzel, tatlı, zor vb.) zarf ola­rak da sıfat olarak da kullanılabilir.

 3.   Tiyatro eserlerinde, konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır:

   Alemdar Paşa — (Kaşlarını çatar) Gidiniz!

 4.   Yabancı  bir kelimenin Türkçe okunuşunu göstermek için kullanılır:

   Bu sözü Descartes (Dekart) söylemiş.

 Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (12407-1320) etkileri gü­nümüzde de devam etmektedir.

Bu cümledeki zarf-fiilden (sevinerek) son­ra virgül kullanmaya gerek yok.  

KÖŞELİ AYRAÇ ([ ])

 

Parantez içinde parantez kullanılması gereken durumlarda parantezden önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır. 

KESME İŞARETİ (‘)

 

1.  Aşağıda sıralanan özel adlara getirilen iyelik, ilgi, hâl ekleri ile ek fiil kesme işaretiyle ayrılır:

 a.  Kişi adları, soyadları ve takma adlar:

 Refik Halit Karay’mış        Bâkî’nin

 b.   Millet, boy, oymak adları:

   Türk’üm       İngiliz’miş       Alman’dan

 c.   Devlet adları:

   Türkiye Cumhuriyeti’ni Osmanlı Devleti’ndeki

 ç.   Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar:

   Allah’ın        Cebrail’e            Zeus’tan

 d.   Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafyayla ilgili yer adları:

  Asya’nın                Birlik Mahallesi’ne

  Van Gölü’ne         Çanakkale Boğazı’nın

  Ankara’ymış         Marmara Denizi’nden

 e.   Gök bilimiyle ilgili adlar:

   Jüpiter’dir                      Samanyolu’nun

 f.    Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. adları:

Çankaya Köşkü’ne

Çanakkale Şehitleri Anıtı’nın

 g.   Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.) adları:

Safahat’tan              Yaprak Dökümü’nü

 ğ. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genel­ge adları:

   Millî Eğitim Temel Kanunu’na

   Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’nin

 h.   Hayvanlara verilen özel adlar:

   Sarıkız’ın       Karabaş’tı       Pamuk’u

 ı.    Akım, çağ ve dönem adları:

 Yükselme Dönemi’nin

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na

2.   Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Nihat Bey’e                     Ayşe Hanım’dan

Mehmet Efendi’nin        Enver Paşa’ydı

 3.   Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   TBMM’ye       – TDK’nin         TV’de

 Sonunda nokta bulunan kısaltmalar ile üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin ve üs işaretinin oku­nuşuna uygun olarak yazılır:

vb.leri           Alm.dan           İng.yi

cm3e (santimetreküpe)

64ten (altı üssü dörtten)

 4.   Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   2013’te                           8’inci madde

   2’ncikat                        7,65’lik

 5.   Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Başvurular 13 Mart’a kadar sürecek.

2012 yılı Şubat’ının 26’ncı günü Ankara’ya geldi.

6.   Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kullanılır:

   Engel aramızı açtı n’eyleyim

 7.   Bir ek ya da harften sonra gelen ekleri ayır­mak için konur:

  • a’dan z’ye kadar  
  • b’nin m’ye dönüşmesi

 UYARI:

1. Özel adlara getirilen yapım ekle­ri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

 Ispartalı      Ahmetler     Fuzûlîler

Türklerin     Türkçenin    Müslümanlıkta

 2.   Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine,

Türk Dil Kurumundan

 3.   Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz:

Boğaz Köprümüzün güzelliği

Amik Ovamızın bitki örtüsü

Kuşadamızdaki liman

 4.   Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler, ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlü­ğe vb. biçimlerde yazılır.