İnsanların iç dünyasında zevk uyandırmak ve onları etkilemek için ortaya ko­nulan yazılara edebî metin denir. İnsanda estetik duygular uyandıran, insan­ların duygu düşünce ve hayal dünyasını zenginleştiren dil ürünü eserlere edebî eser denir. Bu anlamda hikâyeler, romanlar, şiirler, tiyatro eserleri, masallar vb. birer edebî eserdir. İnsanlar çağlar boyunca, edebî eserlerle her mekânda ve zamanda anlatma, gösterme ve coşku ile dile getirme biçimin­de kendilerini ifade etmişlerdir. Destan, hikâye, roman türleriyle anlatma bi­çimiyle; komedya, tragedya, dram, opera vb. tiyatro türleriyle gösterme bi­çimiyle; şiirle de coşku ve heyecanlarını aktarma biçimiyle duygularını dile getirmişlerdir.

• Edebî metin, gerçek yaşamı bire bir anlatmayan, o yaşama alternatif, kur­maca (olmadığı hâlde varmış gibi tasarlanmış, kurgulanmış) bir dünyadır. Gerçek, sanatçının amaçladığı anlam kurgusu içinde değişikliğe uğrar.
• Edebî metinlerde dil, bilgi aktarmak veya öğretmek amacıyla kullanılmaz. Sözcükler, günlük hayatta, herkesin bildiği, alışılmış anlamlarıyla değil; ya­zarın okuyucuya sunmak istediklerine göre yeni anlamlar yüklenir.
• Edebî metin, yan anlam değeri bakımından zengindir. Metnin tek bir an­lamı bulunmaz, okuyucunun bilgisi, görgüsü, psikolojik durumuna göre farklı farklı yorumlanır.
• Edebî metnin soyut anlam boyutu vardır. Bu nedenle anlam yüzeyde ve görünür değil, derinde ve gizlidir.
• Edebî metnin amacı, insanların güzel duygular kazanmalarını, zevk alma­larını ve etkilenmelerini sağlamaktır.
• Edebî metin; duygu, hayal ve hazza dayalıdır, özneldir, özgündür.
• Edebî metinde dil, şiirsel (poetik) işlevde kullanılır.
• Edebî metinde verilmek istenen mesaj, metinde yer alan kelimelerle, cüm­lelerle bütünleşmiştir. Bir edebî metinde kelimelerin yerlerini değiştirmek, bir kelime yerine başka bir kelime koymak mümkün değildir.
• Edebî metinde, estetik, en önemli öge durumundadır.
• Edebî metnin konusu; doğa ile ilişki hâlindeki en geniş anlamıyla duyan, düşünen, tasarlayan, yaşayan insandır.
• Edebî metin, ait olduğu toplumun sosyal ve kültürel özelliklerini taşır. Ör­neğin Tanzimat sanatçısı Namık Kemal’in eserlerinde o devrin sanat anla­yışını, aile, gelenek, görenek ve evlenme gibi konularını görebiliriz.
• Edebî metinlerde; dönemin ilmi, felsefi, teknik ve sosyal alandaki verileri, siyasi tartışmaları kurmacanın olanaklarıyla işlenir.
• Edebi metinde dile getirilen gerçeklik bir kişiye, yalnız bir olaya veya bir ana özgü değildir. Farklı dönemlerin, birçok olay ve kişinin bu yapı ve söy­leyişte temsil edilmesi söz konusudur.

Edebî Metinlerin Özellikleri

1.    Edebiyat güzel sanatların bir dalı olduğuna göre edebi metinler sanat metinleridir. Hatta diğer sanatlarda metin kavramı söz konusu olmayacağı için sanat metinlerinden anlaşılması gereken sadece edebî metinler olmalıdır.

2.    Edebiyat dille yapılan, malzemesi ya da ham maddesi dil olan bir sanattır. Edebî metinler, dilin işlendiği ürünlerdir.

3.  Edebî metinlerde dil, ağırlıklı olarak şiirsel işleviyle kullanılır. Ancak, bir metinde dilin birden çok işlevde kullanıldığı unutulmamalıdır.

4.    Edebî metinler bir sanat eseri olarak yaratıcılık ürünü olan metinlerdir.

5.    Edebî metinler özgün (orijinal) ürünler olup taklit ya da kopya değildirler. Edebî bir metin bu anlamda “tektir, biriciktir”. Faruk Nafiz Çamlıbel‘in “Han Duvarları” adlı şiiri, Tarık Buğra‘nın “Küçük Ağa” adlı romanı, bir ikincisi olmayan eserlerdir.

6.    Edebî metinler bireysel (ferdî) eserlerdir.

7.    Edebî metinler özel bir iletişim aracıdır.

8.    Edebî metinler okuyucusuna estetik zevk ve haz uyandırmak için yazılır. Bunun içindir ki edebî metinlerin varlık nedeni güzelliği aramaktır. Edebiyatın bir sanat olmasının gereğidir bu. Ancak, bu durum edebiyat eserinden bir fayda sağlanamayacağı anlamına gelmez. Birçok edebiyat eseri okura değişik ölçülerde faydalı olabilir. Fakat faydanın ilk amaç olması, metnin edebîlik değerini ortadan kaldırır.

9.    Edebî metinler kurmacadır. Sanatçının anlattığı ya da canlandırdığı dünya, yaşanılan hayattan esinlenilerek oluşturulan hayali bir dünyadır. Bu, yaşanılan gerçek ile sanatın gerçeğinin aynı olmadığı, olamayacağı anlamına gelir.

10.  Edebî metin, kurmaca yapısının bir gereği olarak, göndergesi kendi dışında değil, içinde olan metindir. Dolayısıyla edebî metin, dış gerçeğe uyup uymadığı konusunda sorgulanamaz.

11.  Edebî metin her okunuşunda yeniden yaratılır. Bu, edebî metnin çok anlamlı yapısının ve her okurun dünyasında farklı biçimlerde yorumlanmasının bir sonucudur.

12.  Edebî metin, tamamlanmış bir sistem, organik bir bütündür. Metindeki her birim, her öğe bu bütünün ayrılmaz parçasıdır. Bu parçaların hiçbiri, tek başına, bütünden ayrı değerlendirilemez.

13.  Edebî metinler bir gelenek içinde o geleneğe bağlı olarak yaratılır. Bu anlamda her edebî metin kendinden önce ve sonra yazılan metinlerle ilişkilidir.

14.  Edebî metinler, sanatçının anlatma, gösterme ya da coşku ile dile getirme biçimlerinden biriyle kendisini ifade etmek istemesinin bir sonucu olarak doğmuştur.