İçindekiler
Zamirler – Konu Anlatımı
Adların yerine geçen ve onların görevlerini üstlenen ya da eklere denir. Zamirler, çekim eki alırlar.
- Ben seni unutmak için sevmedim.
- Buralardan hepimiz bir gün gideceğiz.
- Bu senin olsun, öbürünü isterim.
- Bazıları küsmüş, haberin olsun.
- Dün akşam rüyama giren sen miydin?
- Seninki yine okula gelmedi?
- Sizi de aramıza almak isteriz ; ama bu şartlarda bu durum söz konusu değil.
SÖZCÜK HALİNDEKİ ZAMİRLER:
1) ŞAHIS (KİŞİ) ZAMİRLERİ
Şahıs isimlerinin yerine kullanılır. Bunlar “ben , sen o , biz , siz , onlar ve kendi (dönüşlülük zamiri)” dir.
- Sen bizim çocuğu pek tanımazsın.
- Ben sen de tutuklu kaldım.
- Kendim ettim , kendim buldum.
- Onlarmış geceleri kapımı çalan avareler.
- O, her zaman yaptığı davranışlarla bizi kendine hayran bırakır.
- Siz yok musunuz siz derya kuzuları!
- Biz bu insanları nerden tanıyoruz?
- Benim sorunum erken kalkamamak.
- Bu kitaplar bugün bende kalsın.
NOT: Şahıs zamirleri bir isim tamlamasında tamlayan da olabilir, tamlanan da olabilir.Kendi zamiri ise; hem tamlayan hem de tamlanan olabilir.
- Senin derdin başkadır, kimse bilmez ki yavrum.
- Onun gözleri çok güzel.
- Bu olayların bu duruma gelmesini Ali’nin kendisi istedi.
NOT: Kendi zamiri cümlede özneyi pekiştirmek için diğer kişi zamirleriyle birlikte kullanılır.
- Bu elbiseyi ben kendim diktim.
- Bu sorunun cevabını sen kendin ver.
- Kendi arabasıyla gitti.
NOT: “ ben ve sen ” zamiri yönelme durum eki aldıklarında zamirin kökünde değişiklik meydana gelir.
- Bana her zaman saygı duymalısın.
- Sana ne diyeyim bilmiyorum ki…
NOT: Kişi zamirleri yapım eki alarak isim, sıfat, zarf veya fiile dönüşebilir.
- Bu düşünceyi kesinlikle benimsemeyiz.
- Benlik kaybedildi mi , özgürlük kaybedilmiş demektir.
- Arkadaşın çok bencil birine benziyor.
- Çok bencil davranıyorsun dostlarına karşı.
2) İŞARET ZAMİRLERİ
Adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklerdir. “ bu , şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki , beriki, diğeri, böyleleri, şöyleleri, öbürü ”
- Bence diğeri daha kaliteliydi.
- Şunun şurasında sınava iki ay kaldı.
- Bu taşındır diyerek diksem başına Kabe’yi.
- Bunun sözlerine güven olmaz.
- Böylelerinden insana zarar gelmez.
- Bu benim fikrim değildi; ama uygulamak zorunda kaldım.
NOT: İşaret zamiri bir tamlamanın ya da cümlenin yerini tutabilir.
- Masanın örtüsü kirlenmiş, onu yıkayınız.
- Bugün eve erken geleceksin , bunu biliyorsun.
- Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, bunu herkes bilmeli.
NOT: İşaret zamiri bir ada yönelik olursa sıfat olurlar.
- Bu çikolatayı sana aldım.
- Bunu sana aldım.
- Beriki sokaktan sağa dönün.
- Berikinden sağa dönün.
- Şu resim oraya çok yakışmış.
- Şu, oraya çok yakışmış.
3) BELGİSİZ ZAMİRLER
Adların yerini belli belirli tutan zamirlerdir. “biri, her biri, herhangi biri, birkaçı, birçoğu, bir takımı, şey, hiçbiri, falan, filan, hepsi, kimse, herkes, öte beri….”
- Eve öteberi almak için pazara gitti.
- Biri yer, öbürü bakar; kıyamet ondan kopar.
- Anlatıların birçoğu gerçek olaylara dayanmıyor.
- Arkadaşlarının hiçbiri onu aramadı.
- Herkes ayağını denk alsın.
- Birkaçını aldım ; ama neden sonra göremedim.
NOT: Belgisiz zamirlerin özne olduğu durumlarda yüklem çoğullanamaz.
- Onlardan birçoğu bu olayı bilmiyorlar. (bilmiyor)
- Bunlardan her biri birer cılız eserlerdir. (eserdir)
- Arkadaşlardan birkaçı bizi terk ettiler. (etti)
NOT: falan filan anlamı veren yakıştırma sözcüklerle yapılan ikilemelerde ikinci sözcük belgisiz zamirdir.
- Arkadaş kitap mitap okumaz.
- Kitapçıya defter mefter almak için gitti.
NOT: Belgisiz zamirler ada yönelik olarak kullanılırsa belgisiz sıfat olurlar.
- Kimi insanlar iyilikten anlamaz.
- Kimileri iyilikten anlamıyor.
- Bazı öğrenciler, sınavı kazanacak, bazıları kazanamayacak.
- Birkaç iyi adam (!) durumu değerlendirmek üzere toplandı.
- Birkaçımız o yıllarda durumu ciddiyetini anlamamıştık.
4) SORU ZAMİRLERİ
Bir adın yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. “ ne , kim, hangi, kaç”
- Bu soruyu kim hazırladı?
- Beni arayan kimdi?
- Hangisini daha çok beğendin?
- Kaçını çözemedin sınavda çıkan soruların?
- Arkadaşın nereden geliyor?
- Hangimiz yanlış yapmadık ki bu hayatın içinde?
NOT: “ne ” sözcüğü bir adın yerini tutmak üzere kullanıldığında soru zamiri , “hangi ” anlamındaysa soru sıfatı, “niçin ” anlamındaysa soru zarfı olur.
- Ne gün görüşeceksin onunla? (sıfat)
- Yarınki törende ne giyeceksin? (zamir)
- Ne ağlarsın benim zülfü siyahım? (zarf)
EK HALİNDEKİ ZAMİRLER:
1) İLGİ ZAMİRİ:
Tamlayan durumundaki adın yerini tutan ve tamlayana bitişik yazılan –ki ekidir. “ neyinki ve kiminki ” sorularına cevap verir.
- Bizimki bu konuyu yine dile getirdi.
- Salonunki kırıldı, onları değiştirelim.
- Bizim evimiz üç, Şükrangilinki iki odaydı.
- Benim babam seninkini döver.
NOT: İlgi zamiri, sıfat yapan –ki ve bağlaç olan –ki ile karıştırılmamalıdır.
- Duvardaki resimleri indirir misin?
- Her derdin bir çaresi var ki Allah onu insanlara vermiş.
- Seninki yine sınava geç kalmış.
2) İYELİK ZAMİRİ
İyelik ekleri, iyelik zamiri olarak da kullanılır.
- Odam kireçtir benim.
Yüzüm güleçtir benim.
- Adamın gözleri gülüyordu.
- Gözleri bir içim su
İçim yandı doğrusu
- Kamyonun kasasında domatesleri alır mısın ?
