İçindekiler
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-80)
3.Ünite
OKUMA ÇALIŞMALARI
Hazırlık
| Biçim Farklılıkları | Güzelliğin On Par’etmez |
Ne Böyle Sevdalar Gördüm Ne Böyle Ayrılıklar |
| Ölçü | Hece Ölçüsü | Serbest Nazım |
| Nazım Birimi | Dörtlük | Serbest olduğu için nazım birimi dizedir. |
| Uyak Örgüsü | Düz uyak | Belli bir uyak örgüsü yoktur. |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-83)
Nazım Biçimi
Şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne göre kazandığı biçimsel özelliklerin genel adıdır.
| Türk Şiirinde Kullanılan Nazım Biçimleri | ||
| I. Halk Şiiri | II. Divan Şiiri | III. Batı Etkisindeki Türk Şiiri |
|
Anonim Halk Şiiri Mâni, Türkü Âşık Tarzı Halk Şiiri Koşma, Semai, Varsağı, Destan |
Beyitlerle Kurulanlar Gazel, Kaside, Mesnevi, Kıt’a, Müstezat Bentlerle Kurulanlar Tuyuğ, Rubai, Murabba, Şarkı, Muhammes, Terkibibent, Terciibent |
Sone, Terzarima, Triyole, Balat, Serbest nazım |
Nazım Türü
Bir şiirin işlediği konuya göre aldığı isimdir. Şiirin nazım biçimi belirlenirken şekline ait özellikler (nazım birimi, kafiye düzeni, ölçü vb.), nazım türü belirlenirken içerik (konu, tema vb.) esas alınır.
| Türk Şiirinde Kullanılan Nazım Türleri | ||
| I. İslamiyet Öncesi Türk Şiiri | II. Halk Şiiri | III. Divan Şiiri |
| Sagu, Koşuk, Destan |
Âşık Tarzı Halk Şiiri Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt Anonim Halk Şiiri Ninni , Ağıt Dinî-Tasavvufi Halk Şiiri İlahi, Nefes, Deme, Nutuk, Şathiye, Devriye Tevhit , Münacaat, Naat, Mersiye, Methiye, Hicviye, Fahriye
|
Tevhit , Münacaat, Naat, Mersiye, Methiye, Hicviye, Fahriye |
Metni Anlama ve Çözümleme
- Yayla Dumanı adlı şiirin temasını belirleyiniz.
Tabiat ,doğa
- Şiirdeki betimlemeler resim sanatıyla nasıl ilişkilendirilebilir? Açıklayınız.
Resimle gösterilen güzelliklerin kalem yazıya aktarılmasıdır betimleme. Betimleme yazarın dış dünyayı , iç özellikleri kaleme aldığı özelliktir. Aralarında doğrudan bir ilişki vardır.
- Güzelin saçı ve gözleriyle yayla dumanı arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Açıklayınız.
Yayla dumanı her yere yayıldığında güzelin saçı ve gözlerine de girecektir. Aslında burada sevgiliyle kavuşmayı dile getirmiştir.
- Son dörtlükte şairin yayla dumanının içinde kaybolma isteği ile duygu dünyası arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-84)
- Etkinlik
|
Türk Şiiri Nazım Biçimleri |
Gazel | Mâni | Sone | Tuyuğ | Semai |
Serbest Nazım |
Kaside | Destan |
|
Divan şiiri nazım biçimleri |
X | X | X | |||||
|
Halk şiiri nazım biçimleri |
X | X | X | |||||
|
Batı etkisindeki Türk şiiri nazım biçimleri
|
X | X |
a.Yukarıdaki nazım biçimlerini ait oldukları şiir geleneğine göre tabloya işaretleyiniz.
TABLODA İŞARETLENMİŞ DURUMDA.
b.Tespitlerinizden hareketle nazım biçimi ile şiir geleneği arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Edebiyatımızda 4 tane şiir geleneği vardır ki bunlarla şiirde kullanılan nazım biçimleri arasında doğrudan ilişki vardır. Divan şiir geleneği ile gazel , kaside gibi nazım şekilleri arasındaki ilişki bize şunu göstermektedir ki her gelenek kendine ait nazım şekilleriyle ortaya çıkar.(Edebiyatımızdaki 4 gelenek: Destan geleneği – Divan geleneği – Halk şiir geleneği – Batı şiir geleneği )
Etkinlik
O gece ne kadar güzeldi mehtap
Gönülden fışkıran nağmeler gibi.
Ruhumu yıkayan bir seldi mehtap
En tatlı ilk ve son buseler gibi.
O gece o müthiş deniz durgundu,
Ömründe susmayan rüzgâr yorgundu,
En kara gönüller aya vurgundu
Leylâ’yı içinde bulan er gibi.
Hüseyin Nihâl Atsız
a.Yukarıdaki şiirin temasını belirleyiniz.
Doğa sevgisi
b.Yukarıdaki şiirin nazım birimini belirleyiniz.
Nazım birimi DÖRTLÜK
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-85)
Hazırlık
- Aşağıdaki sözleri birbiriyle ilişkilendirerek açıklayınız.
“Şiirde ilk dize Tanrı vergisi, gerisi alın teridir.” [Valery (Valeri)]
Şiirde ilham yani doğuştan gelen yetenek önemlidir ama aynı zamanda öğrenilen bir durumdur. Önce ilham sonrası çalışma, çabalamadır.
“Şiir kelimelerle yazılır.” [Mallarmé (Malarme)]
Şiir sözcüklerle oluşturulur.
“Bir şiir hiçbir dile tercüme edilemez hatta yazılmış göründüğü dile bile.” [Cocteau (Kokto)]
Her şiir kendi içinde bir anlam derinliği vardır. Onu anlatmaya çalışmak, açıklamak o derinliği anlamaya yetmeyebilir.
- Aşağıdaki şiiri düzyazıya çeviriniz. Elde ettiğiniz metnin şiir ile aynı etkiyi sağlayıp sağlamadığını değerlendiriniz.
Hoyrattır bu akşamüstüler daima.
Gün saltanatıyla gitti mi bir defa
Yalnızlığımızla doldurup her yeri
Bir renk çığlığı içinde bahçemizden,
Bir el çıkarmaya başlar bohçamızdan
Lavanta çiçeği kokan kederleri;
Hoyrattır bu akşamüstüler daima.
Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar
Unutuşun o tunç kapısını zorlar
Ve ruh, atılan oklarla delik deşik;
İşte, doğduğun eski evdesin birden,
Yolunu gözlüyor lâmba ve merdiven,
Susmuş ninnilerle gıcırdıyor beşik
Ve cümle yitikler, mağluplar, mahzunlar…
Ahmet Muhip Dıranas, Olvido
Yukarıdaki şiiri düzyazıya aktarsak şiirdeki ahenk, estetik kaybolur. Her şiirin kendine ait bir yapısı vardır. Şiirin dili günlük hayattaki dilden farklıdır. İmgeli anlatımlar ve söz sanatlarıyla yüklü bir dili vardır. Bunu açıklamaya ya da düzyazıya çevirmek ondaki yapıyı bozar. Sıradanlaştırır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-88)
Durak: Hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde ölçü kalıpları içindeki durma yerleridir. Dizelerdeki duraklarda ahenk gereği kısa bir süre durulur. Duraklara dikkat edilmeksizin okunan şiir, beklenen etkiyi uyandırmaz. Her şiirin duraklı olması gibi bir zorunluluk yoktur. Durak; şiir okunurken belirlenir, ahenk gereği durulan yerler ayrılır, kelimeler bölünmez.
Şiirler ölçüye göre genellikle şu şekilde duraklara ayrılır:
4+3 (7’li), 4+4 (8’li), 5+3 (8’li); 4+4+3 (11’li), 6+5 (11’li); 7+7 (14’lü).
Örnek
Boşa aranırdım, / boşa dalardım
Açıldım engine / kıyına vardım
Canım pahasına / inci çıkardım
Bir sağlam ipliğe / dizemiyorum.
Behçet Kemal Çağlar
Aruz Ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) oluşlarına dayanan ölçü türüdür. Ünlü ile biten heceler, açık olup (•) ile gösterilir. Ünsüzle veya uzun ünlüyle biten heceler ise kapalı olup (—) ile gösterilir. Son hece daima kapalı kabul edilir. Aruz ölçüsü, Arap edebiyatında doğmuş; oradan İran edebiyatına, İran edebiyatından da Türk edebiyatına geçmiştir. Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır. Tanzimat şiirinde ağırlıklı olarak kullanılan aruz, Cumhuriyet Dönemi’nde çok az sayıda örnekte karşımıza çıkmaktadır.
Örnek
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
— — • / • — — • / • — — • / • — —
mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün
NOT: Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
Serbest Ölçü: Dizelerdeki hece sayılarının eşitliği, hecelerin açık-kapalı olması gibi kurallara bağlı kalınmayan ölçü çeşididir. Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.
Örnek
Yaşamak şakaya gelmez,
büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın
bir sincap gibi meselâ,
yani, yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir şey beklemeden,
yani, bütün işin gücün yaşamak olacak.
(…)
NOT: Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-92)
Metni Anlama ve Çözümleme
- ”Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler”, “Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler” dizelerindeki altı çizili kelimelerin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu sözlükten kontrol ediniz.
mil: Türlü işlerde kullanılmak için yapılan ince ve uzun metal çubuk
ama: Görme engelli
takı: Kadınların ziynet eşyası, asım takım
kemerler: İki sütun veya ayağı birbirine üstten yarım çember, basık eğri, yonca yaprağı vb. biçimlerde bağlayan ve üzerine gelen duvar ağırlıklarını, iki yanındaki ayaklara bindiren tonoz bağlantı.
2. Kaldırımlar adlı şiirin temasını belirleyiniz.
Yalnızlık.
3.“Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi / Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır” dizeleriyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Yalnız veya evsiz insanların sığınabileceği tek yer vardır.O da kaldırımlardır. Yardıma muhtaç yalnız ve evsiz insanları kucaklayan saran kaldırımları somutlama yaparak anneye benzetmiştir.
4.Şiirdeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
|
Açık İleti (Alışılmış bağdaştırma – Halin gereğine uygunluk- sanatsız anlatım) |
Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
|
|
Örtük İleti (Alışılmamış bağdaştırma – Halin gereğine uygunluk olmayan- sanatlı anlatım) |
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. (Yıldırımlar insana benzetilmiş.) Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. (Kaldırımların serseri olması) İçimde damla damla bir korku birikiyor; (Halin gereğine uygun değildir.Korkuyu damla benzetmesi ve birikmesi…) Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. (Evlerin mil çekilmiş kör olması – Benzetme yapılması) Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; (Kaldırımların çilekeş olması ve anneye benzetilmesi) Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum! (Kendini kaldırımların çocuğu olarak görmesi) Ölse, kaldırımların kara sevdalı eşi… |
- “Kaldırımlar”da şairin içinde bulunduğu dekor, neresi olduğu belirtilmeyen büyük bir şehrin sokaklarıdır.Şiir, şairi bu dekor ortasında gösteren bir mısra ile başlıyor:
Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında.
Şairin hareket halinde olmasına rağmen, bir dehlizi andıran bu dar, karanlık ve kapalı dekor devam eder. Kaldırımlar ve sokak kelimelerinin sık sık tekrarlanmasıyla bu kasvetli mekân, bir musallat fikir, daha doğru bir deyişle, şairin hayatına şekil veren bir kader haline geliyor. Onun dünyası bu dar ve karanlık sokaklardan ve kaldırımlardan ibarettir.
Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri 2
Yukarıdaki metinde Mehmet Kaplan, Necip Fazıl Kısakürek’in Kaldırımlar şiiriyle ilgili görüşlerini dile getirmektedir. Metindeki görüşlerle kendi düşüncenizi karşılaştırınız.
Necip Fazıl Kısakürek, Kaldırımlar şiirinde yalnızlık temasını fazlasıyla yansıtır. Necip Fazıl’ın iç dünyası, görüşü, karamsar oluşu bu şiirde açıkça gözlenmektedir. Herkesin yolunda olan bir hayatı olduğunu ancak kendisinin yalnız ve sokaklarda tek başına yalnız yürüdüğünü, yalnızlığın yarattığı korkuyu ve ürkekliği iç dünyasında hissettiğini açıkça belirtir. Kaldırımlar, ona göre bir anne kadar şefkatli ve sıcaktır. Kaldırımlar ona arkadaş, dost olmuştur çünkü kendisi yalnız ve karamsar biridir. Kendini dinler, kendini arar ve bu halinden yer yer memnun görünür. Necip Fazıl Kaldırımlar şiirinde anlaşılır ve sade bir dil kullanmıştır.
Etkinlik
Nasıl da çınlıyor kulaklarım,
Dağlar, ormanlar sürükleniyor sularla…
Coşkun Ertepınar
Yukarıdaki dizelerde asonansları ve aliterasyonları bulunuz.
Asonans: a, o sesleriyle asonas yapılmış.
Aliterasyon: l sesi ile de aliterasyon yapılmıştır.
Dizelerdeki asonans ve aliterasyonların şiire katkısını belirtiniz.
Asonans ve aliterasyonlar şiirde müzikaliteyi ve ahengi sağlayan önemli unsurdur.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-93)
- Etkinlik
|
Burcu burcu yayla kokar, ellerin Türkü türkü, mâni mâni dillerin Dilâver Cebeci |
-lerin redif -l sesi yarım kafiyedir. |
|
sahici mi elinden tuttuğum o kartal kanadı sen tuttun acıdan benim ellerim kanadı Turgut Uyar |
redif yok kanadı zengin uyak |
|
Hâtırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Cahit Sıtkı Tarancı |
redik yok -ir tam uyaktır |
|
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kaafilelerle… Yahya Kemal Beyatlı |
redif yok. -lerle zengin uyak
|
Yukarıdaki şiirlerin kafiyelerini bulunuz.
Yukarıdaki tabloda verilmiştir.
Şiirlerde kulanılan kafiyelerin türlerini kutucuklara yazınız.
Yukarıdaki tabloda verilmiştir.
- Etkinlik
Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim;
Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!
Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim;
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.
Yukarıdaki dizelerde ölçüyü ve durakları bulunuz.
Hece ölçüsüyle yazılmış olup 7+7=14 lü hecedir.
Ölçü ve durağın şiire katkısını ifade ediniz.
Ölçü ve durak da aynı asonans ve aliterasyon şiire ahenk veren şiirin müzikalitesini ortaya koyan en önemli parçalardan biridir.
- Etkinlik
Ne arzum, ne emelim,
Yaralanmış bir elim,
Ben gurbette değilim,
Gurbet benim içimde!
Kemalettin Kamu
Yukarıdaki dizelerdeki “el” sözcüğünü iki ayrı anlama (organ adı, yabancı) gelebilecek şekilde ayrı ayrı okuyunuz.
- Okuyuşunuzdan hareketle doğru telaffuzun şiirin anlamına sağladığı katkıyı değerlendiriniz.
Türkçede bazı sözcüklerin birden fazla anlama gelebilecek yan anlam , mecaz anlam ya da terim anlam şeklinde olabilir. Ya da bazı sözcükler sesteş olabilir. Bu durumda şairin bize düşündürmek istediği kavramı bulup şiirni ona göre değerlendirmeliyiz.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-94)
- Etkinlik
| Şiirler | Hece Ölçüsü | Aruz Ölçüsü | Serbest Ölçü |
|
Kardaş, senin dediklerin yok, Halay çekilen toprak bu toprak değil. Çık hele Anadoluya, Kamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrı, O kadar uzak değil. |
X | ||
|
Gümüş bir dumanla kapandı her yer; Yer ve gök bu akşam yayla dumanı; Sürüler, çimenler, sarı çiçekler, Beyaz kar, yeşil çam yayla dumanı! |
X | ||
|
Cennette bugün gülleri açmış görürüz de Hâlâ o kızıl hâtıra titrer gözümüzde! |
X |
- Yukarıdaki şiirlerin ölçü türlerini tablo üzerine işaretleyiniz.
- Kullanılan ölçü türlerinin şiirlere katkısını açıklayınız.
Ahengi sağlamak şiire belli bir düzen vermek için şiirlerde çeşitli ölçüler kullanılır. Yukarıda verilen şiirlerdeki ölçüler ahenk içindir.
Etkinlik
KİLİM
(…)
Sakladığım baharlar nerde bu kilim için,
Nerde yıllarca önce, ben sana..
Ne yaptın baharları, baharsız çok çiğ, topraklarda…
Çok çiğ, çiçek –hiç yok– hani bu kilimde?
Hani beyaz, beyaz, beyaz… Beyazları ne yaptın?
Çok çiğ bu kızgın yaz, çiğ bu karakış!
Bâri biraz kışlarda… Çıplak, çok çiğ!
Çok çiğ bu çığlık, bu en bol renk: Kara! Ben sana
Hiç kara koyma demiştim, nerden düştü, çok çiğ
(…)
Çok çiğ kesik öksürük, çiğ çatlak çağıltı.
(…)
Behçet Necatigil
Yukarıdaki şiiri bir arkadaşınıza yüksek sesle okutunuz.
Şiirdeki “ç” seslerinin telaffuzunun şiirin içeriğini yansıtmadaki rolünü tartışınız.
Aliterasyon olarak karşımıza çıkar. Şair diğer ölçüleri kullanmayıp serbest ölçüyü kullanmayı tercih etmiştir. Diğer ölçülerde kendiliğinden bir müzikalite ve ahenk varken serbest ölçüde bunları sağlaması için ya ses tekrarları ya da kelime tekrarlarıyla bu işi yapması lazım.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-95)
- Etkinlik
GEMİCİLER
Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz.
Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz.
Güneşlerde uyuklayan yamaçları,
Kalbi durgun tarlaları bıraktık.
Gölge veren ağaçları
Sevmiyoruz biz artık.
Sevgilimiz,
Ey deniz!
İşte biz:
Nihayetsiz
Mavilikler yolcusu!
Ruhumuzun kardeşidir
Güneşlerde parlayan bu yeşil su.
Bayrağımız yeşil sular ateşidir.
Biz bayrağın fedaisi sayısız Türk genciyiz.
Biz hilale şan arayan korku bilmez gemiciyiz.
Ey vatandan müjdelerle bize kadar gelen rüzgâr!
O sarışın sahillerde kara gözlü genç kızlar,
Yaz gecesi mehtap ile konuşurken,
Doğru söyle, sordular mı bizleri?..
Nasıl cevap verdi gökten
Gemimizin rehberi,
O vefakâr
Yıldızlar?..
Poyraz var;
Yelken dolar.
Gemi sanki kanatlı!
Enginlerde pembe güneş
Gülümserken bu yolculuk ne tatlı!
Çal sazını kalenderce yiğit kardeş!
Nağmelerin yorulmayan dalgalardan bahtiyar.
Gönderelim bu ahengi o sevgili yurda kadar…
Enis Behiç Koryürek
- Yukarıdaki şiirin ahenk ve şekil özelliklerini belirleyiniz.
- Ölçü: Serbest ölçü
- Uyak düzeni: Belirli bir düzeni yoktur ama bazı dizelerde ikişerli düşünüldüğünde aa,bb,cc şeklinde bir yapısı da vardır.
- Kafiyeleri vardır. Mesela ilk iki dize –eriz zengin kafiye olarak karşımıza çıkar.
- Nazım birimi: Bent
- Şiirde aynı zamanda içerik ile şekil bir tutulmaya çalışılmıştır. Yorumlayacak olursak şiirin ismi Gemiciler iken aynı zaman dizelerin sıralanışı bir dalgaları göstermektedir. Bu bir ahenk sağlama çabasıdır.
Bu şiirde dizelerin uzunluğu kısalığı aracılığı ile içeriğin görsel olarak şiirin şekline nasıl yansıtıldığını açıklayınız.
Şiirin ismi Gemiciler iken aynı zaman dizelerin sıralanışı bir dalgaları göstermektedir. Bu bir ahenk sağlama çabasıdır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-96)
- Etkinlik
| Çapraz Kafiye | Sarmal Kafiye | ||
|
İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler… Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Necip Fazıl Kısakürek |
( a ) ( b ) ( a ) ( b ) |
Belki rüyâlarındır bu tâze açmış güller, Bu yumuşak aydınlık dalların tepesinde, Bitmeyen aşk türküsü kumruların sesinde, Rüyâsı ömrümüzün çünkü eşyaya siner Ahmet Hamdi Tanpınar |
( a ) ( b ) (b ) ( a ) |
| Düz Kafiye | Mani Tipi Kafiye | ||
|
Ben de duman olsam senin yerine, Dağılsam dağların şu mahşerine; Güzelin saçına ve gözlerine Ben girsem, ben dolsam yayla dumanı! Ömer Bedrettin Uşaklı |
( a ) ( a ) ( a ) ( b) |
Bu dağlar mı o dağlar Top sesleriyle çağlar, O kanlı mâcerâyı Söyler, söyler de ağlar. Hüseyin Suad Yalçın |
( a ) ( a ) ( b ) ( a) |
- Yukarıdaki şiirlerin kafiye örgüsünü tespit ederek tablodaki uygun yerlere örnekteki gibi yazınız.
Yukarıdaki tabloda verilmiştir.
- Kafiye örgüsünün şiire katkısını yukarıdaki örneklerden hareketle ifade ediniz.
Kafiye örgüsü de diğer ahenk çeşitleri gibi şiire estetik, ahenk ve müzikalite verir.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-97)
Hazırlık
Aşağıdaki dizeler sizde ne gibi çağrışımlar yapmaktadır? Açıklayınız.
|
Baharı seller götürdü boğuldu yaz Kırıldı kristal vakitler güz kadehi Sezai Karakoç, Kış |
Kışın gelmesiyle yaz ve güzün ortadan kalkması |
|
Bütün renkler aynı hızla kirleniyordu, Birinciliği beyaza verdiler. Özdemir Asaf, Jüri |
Hiçbir insan iyi değildir. En çok bozulan da en temiz en saf olandır. |
|
Ilık karanlık şarkı söylerdi, Ay ışığı öperdi susamış toprağı. Kemanlar inler… Neyler duâ eder, Ve güzel sesler avuturdu her derdi. Halide Nusret Zorlutuna, Urfa Geceleri |
Akşam olunca mehtapla birlikte insanın huzur bulması.Tabiattan gelen seslerin insana dertlerini unutturması |
|
Seçkin bir kimse değilim İsmimin baş harflerinde kimliğim Bağışlanmamı dilerim A. Cahit Zarifoğlu, Sultan |
Şairin isminin baş harflerini yan yana koyarsak A.C.Z olur. Yani Allah’tan kendisinin aciz olduğunu söyleyip bağışlanma diler. |
|
Ağlamadan dillerim dolaşmadan yumruğum çözülmeden gecenin karşısında şafaktan utanmayıp utandırmadan aşkı üzerime yüreğimden başka muska takmadan konuşmak istiyorum. İsmet Özel, Mazot |
Baskıdan özgürlüğe geçme isteği |
|
Bulutların çıkınında Mis kokulu güvercinleri gökyüzünün Çıldırtırlar insan gözlü kedileri Ay doğar kuyulara yalınayak Telgrafın tellerinde gemi leşleri Oktay Rifat, Perçemli Sokak |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-100)
Metni Anlama ve Çözümleme
- Akıncı adlı şiirde çocuklar gibi şen olanlar kimlerdir, mutluluklarının sebebi nedir? Açıklayınız.
Türk milletin askeridir. Şen olmaları savaşta çok güçlü bir orduyu yenmeleridir.
- Şiirdeki olağanüstü ögeleri belirleyerek bunların anlatıma katkısını belirtiniz.
Bir gün dolu dizgin boşanan atlarımızla
Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla… dizelerinde olağanüstülük vardır. Bu mübalağa ile şiire güç katmak istenmiştir. Bazen önemli olaylar abartılarak önemine dikkat çekilir. Özellikle de şiirlerde mübalağa sanatı çokça yapılır ki okuyan olayın önemini anlasın.
- Dördüncü beyitte “dolu dizgin boşanan atlar” ifadesiyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Atların düşman üzerine çok hızlı ve aralıksız gittiğini ifade eder.
- Şiirde nasıl bir savaş ortamı tasvir edilmiştir? Açıklayınız.
Şiirde çok güçlü ve modern bir orduya karşı daha az sayıdaki bir ordunun galip gelmesi anlatılıyor. Burada özellikle Türk askerinin inancı ve azmini tasvir eder. Çok hızlı bir şekilde düşmanın üzerine gittiğini şehit olsa da hayatta kalsa da zaferi kazandığını ifade eder.
- Akıncı adlı şiirdeki millî ve manevi değerleri belirleyiniz.
Şiirde vatan sevgisi, vatan için savaşmak ve onu korumak, şehadet gibi duygular dile getirilmiştir.Yazar okuyucuda tarih bilinci oluşturmaya çalışmaktadır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-101)
Hazırlık
Aşağıdaki metinlerin konularını belirleyiniz.
|
Cehennem olsa gelen, göğsümüzde söndürürüz; Bu yol ki Hak yoludur, dönme bilmeyiz, yürürüz! Düşer mi tek taşı, sandın, harîm-i nâmûsun? Meğerki harbe giren son nefer şehîd olsun. Mehmet Akif Ersoy, Berlin Hâtıraları |
Hak yolunda dönülmeyeceğini son asker şehit olana kadar bu yoldan vazgeçilmeyeğinden bahsediyor. | |
| Dünyanın bozulduğu ve artık kimseye güvenin kalmadığından bahsediyor. |
Çarh bozulmuş dünya ıslah olmuyor Ehli fukaranın yüzü gülmüyor Ruhsati de dediğini bilmiyor Yazı belli değil hat belli değil Ruhsatî |
|
|
Yağmur yağar mor sünbüller bitirir Yel estikçe kokuların yetirir Sarı çiçek sarvan kurmuş oturur Karışmış güllere çimenin dağlar Karacaoğlan |
Baharın gelişiyle birlikte dağlardaki çiçeklerin birbirine karışması | |
| Sevgilisine seslenip unutulmamayı diliyor. |
Bir gün gelir de unuturmuş insan En sevdiği hatıraları bile Bari sen her gece yorgun sesiyle Saat on ikiyi vurduğu zaman Beni unutma Ümit Yaşar Oğuzcan, Beni Unutma |
|
|
Güzel dil, Türkçe bize, Başka dil, gece bize. İstanbul konuşması En saf, en ince bize. Ziya Gökalp, Lisan |
Türkçenin güzelliği , İstanbul Türkçesinin bizim için uygun olduğunu anlatıyor | |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-104)
Metni Anlama ve Çözümleme
- Kızılırmak Kıyıları adlı şiirin temasını belirtiniz.
Unutulmuş, yalnız başına kaderine bırakılmış ANADOLU diyebiliriz.
- “Çağlayan ne, / Akan kim, / Kızılırmak değil.” dizelerinde “çağlayan ne”, “akan kim” sözüyle şairin neleri ifade ettiğini belirtiniz.
Oralarda bir yaşam var. Akıyor , çağlıyor belki ama sadece Kızılırmak değil. Anadolu olduğunu belirtiyor.
- Parça parça yarılmış öküz ardında,
Parmağı üç pare, tırnağı ak değil.
Utanır elin ayağın,
Korkarsın yakından görsen,
Eli el değil, ayağı ayak değil.
Bu bentte şair, Anadolu insanını nasıl betimlemiştir? Açıklayınız.
Anadolu insanının çalışmaktan yorulmuş, bitmiş bir halde olduğunu betimlemiş. Özellikle de yakından görse korkarsın diyerek de Anadolu insanın çalışmaktan ve yokluktan kötü durumda olduğu ifade etmek istemiştir.
- Şiirin son bendinde “Geçmiş zamanlar geleceklerden parlak değil.” dizesiyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Bu şekilde ifade ederek dün nasıl kötü şekildeyse yarının ondan çok farklı olmayacağını kaderinin aynı olacağını izah etmeye çalışıyor.
- Kızılırmak Kıyıları adlı şiirde anlatılan Anadolu ile bugünkü Anadolu’yu kendi hayatınız ve çevrenizden hareketle karşılaştırıp sosyal ve kültürel bakımdan değerlendiriniz.
Bu soru sizinle alakalı.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-105)
Hazırlık
Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.
Hazırlık
Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.
Uçun Kuşlar
Uçun kuşlar, uçun doğduğum yere;
Şimdi dağlarında mor sünbül vardır.
Ormanlar koynunda bir serin dere,
Dikenler içinde sarı gül vardır.
O çay ağır akar, yorgun mu bilmem?
Meh-tâbı hasta mı, solgun mu bilmem?
Yaslı gelin gibi mahzûn mu bilmem?
Yüce dağ başında siyâh tül vardır.
Orda geçti, benim güzel günlerim;
O demleri anıp bu gün inlerim.
Destân-ı ömrümü okur dinlerim,
İçimde oralı bir bülbül vardır.
Uçun kuşlar, uçun burda vefâ yok;
Öyle akarsular, öyle hava yok;
Feryâdıma karşı aks-i sedâ yok;
Bu yangın yerinde soğuk kül vardır.
Hey Rızâ, kederin başından aşkın,
Bitip tükenmiyor elem-i aşkın,
Sende -deryâ gibi- dâimâ taşkın,
Dâimâ çalkanır bir gönül vardır.
Rıza Tevfik Bölükbaşı
Batılı dil âlimleri, filologlar yazılı veya sözlü kültür eserlerini incelerken, bir arkeolog gibi hareket ederler. Bir nevi “dil arkeolojisi” yaparlar. İlkin inceledikleri metnin tarihini tespite çalışırlar. Zira, her metin dil tarihinin bir kesitini verir. O kesitte, o anda bulunan ve o ana kadar dile girmiş olan her kelimenin, yerli, yabancı ayırmaksızın yazılışı, söylenişi, mânası dikkatle tespit edilir. Zira en küçük bir işaret, bir ses değişmesi, o kelime hatta bütün metnin mânasını değiştirebilir. Eğer Sümerce bir metinde Tanrı ve at kelimeleri Türkçe Tanrı ve at mânalarına geliyorsa, bu, bütün insanlık tarihine yeni bir gözle bakmayı gerektirir. Bundan dolayı dil âlimleri, filologlar eski metinleri incelerken kılı kırk yararlar. Kelimelerin menşeleri, onları dil ve kültür tarihi bakımından ilgilendirir. Göktürk harfleriyle yazılmış bir mezar taşında görülen Çince, Hintçe bir kelime, dil ve kültür tarihi bakımından önemli bir mâna taşır. Türklere ait eski metinlerde sade, Türkçe kelimelere önem vererek, yabancıları bir kenara atmak, hem kültür kavramına hem de ilmî düşünceye aykırıdır. Dili bir milletin medeniyet tarihinin aynası olarak inceleyenler, onda pek çok şey görürler.
Mehmet Kaplan, Dil ve Kültür
- 1.metin estetik zevk için yazılırken 2.metin bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.
- 1.metin şiirken 2.metin makale olarak yazılmıştır.
- 1.metin sanatsal,imgeli yazılır 2. metin gerçek anlamlı kelimelerle yazılmıştır.
- 1.metinde ahenk unsurlar varken 2.metinde böyle bir durum söz konusu değildir.
- 1. metin hayal dünyasından koparak gelirken 2.metin gerçeğin ta kendisidir.
- 1.metin okuyucuya göre anlamı değişirken 2.metin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır.
- 1.metin edebi metinken 2. metin öğretici metindir.
- 1.metin kendine ait bir dili varken yani şiir dili hakimken 2.metin günlük standard dile yakındır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-110)
Metni Anlama ve Çözümleme
- “Bütün işin gücün yaşamak olacak.” sözüyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Hayatı yaşamak için çalışacaksın mücadele edeceksin. Önünde kolaylık da olacak zorluk da. Zorluklar çıktığında mücadeleyi elden bırakmayacaksın. Yaşama dört elle sarılacaksın.
- Yaşamaya Dair adlı şiirde dikilmesi istenen ağaç olarak niçin “zeytin” seçilmiştir? Açıklayınız.
Tarihin ilk ağacı olan zeytin ağacı ölümsüzdür ve bütün ağaçların kralıdır.Antik Yunan’da kutsal bir aileden gelmiş olmanın en önemli işaretidir zeytin ağacının altında doğmuş olmak.Tanrı RA’nın aydınlanma simgesi,tanrıça İSİS’in meyvesi,bereket ve barışı temsil eden tanrıça Athena’nın insanlığa armağanıdır zeytin.Bütün kutsal kitaplarda adı geçen 5 meyveden biridir.Aklın,zaferin,barışın,saflık ve sadeliğin sembolü,şiirlerin ise en güzel misafiridir..
- Şiirde ölümsüzlüğe ulaşmanın yolu olarak gösterilen nedir? Açıklayınız.
Bir zeytin ağacı dikmek, başkası için mücadele etmek, başkası ölmek…
- Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.
Nazım Hikmet , Toplumcu Gerçekçi şiirinin edebiyatımızdaki öncüsüdür. Toplumcu Gerçekçi şiirde de üslup hitabet havasında geçer. Karşısındaki kitleleri harekete geçirme amaçlandığı için bu tarz üslup seçilmiştir.
- Yaşamaya Dair adlı şiirin temasını belirleyiniz.
Ölümsüzlük…
- Yaşamaya Dair adlı şiirdeki evrensel değerleri belirleyiniz.
Yaşamak , ölümsüzlük, ölüm, inanç…
Etkinlik
Yaşamaya Dair adlı şiirdeki ahenk unsurlarını belirleyiniz.
- Ölçü: Serbest Nazım
- Nazım Birimi : Bent
- Uyak Örgüsü : Yok
- Kafiye: Yok
- Redif: Yok
- Nazım Şekli : Yok
- Asonans: a ve e sesleri
- Aliterasyon: m,k, n,y gibi sesler.
Yaşamaya Dair adlı şiirdeki imgeleri ve söz sanatlarını belirleyiniz.
- Ölümsüzlüğü temsil ettiği için zeytin imgesi kullanılmış.
- Benzetme: Bir sincap gibi mesela
- Tekrir: “Hem de “ 3 defa tekrarlanmış.
- yani sözcüğü sürekli tekrarlanmış.
Etkinlik
|
Şiirler
|
Epik Şiir
|
Lirik Şiir
|
Satirik Şiir
|
Didaktik Şiir
|
Pastoral Şiir
|
| Kaldırımlar | X | ||||
| Yayla Dumanı | X | ||||
| Akıncı | X | ||||
| Kızılırmak Kıyıları | X | ||||
| Yaşamaya Dair | X |
Yukarıdaki tabloda verilen şiirlerin konularını belirleyiniz.
YUKARIDA TABLODA YAZILMIŞTIR.
Bu belirlemelerden hareketle şiirlerin türlerini tablodaki ilgili yerlere işaretleyiniz.
YUKARIDA TABLODA YAZILMIŞTIR.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-111)
- Etkinlik
|
Bir gün yine dolu dizgin boşanan atlarımızla Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla… |
Mübalağa vardır. İstiare vardır. Askerlerin şehit oluşunu yedi arşa kanatlanan kuşa benzetmiş. Benzetmenin tek unsuru kullanılmış. |
|
Ilık karanlık şarkı söylerdi, Ay ışığı öperdi susamış toprağı. |
Teşhis vardır. Karanlığın şarkı söylemesi, ay ışığının öpmesi insana ait özellikler insan dışındaki varlıklara verilmiş. |
|
Uzanıverse gövdem, taşlara boydan boya; Alsa buz gibi taşlar alnımdan bu ateşi. |
Teşbih vardır. Taşları buza benzeterek benzetme yapılmıştır. |
|
İstanbul konuşması En saf, en ince bize |
Ad Aktarması vardır. Saf ve ince olan konuşma değil Türkçedir. |
Yukarıdaki şiirlerde bulunan edebî sanatları ve bu sanatların nasıl yapıldığını ilgili yerlere yazınız.
Edebî sanatların şiire katkısını bu örneklerden hareketle açıklayınız.
Edebi sanatlar da imge olarak kullanılır. Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya.. Bu tanım imgenin tanımıdır. Bunu bazen söz sanatlarıyla yaparız. Bu da şiire katkı açısından çok önemli olduğunu gösterir. Çünkü şiirde düz anlatım olmaz , tercih edilmez. estetik kaygı olmalıdır. Bu da söz sanatlarıyla olur. Mesela ;
Kurban olam, kurban olam
Beşikte yatan kuzuya
derken sıradan bir anlatım varsa beşikten yatan kuzuyla bebek ifade edilmiş olup istiare yapılmış. Dolayısıyla burada imge oluşturulmuş. Yani şiirde imge önemli. Bu imgeler de söz sanatlarıyla olur.
Etkinlik
Beni içerine aldın ağ gibi,
Doldun gözlerime bir rüya gibi;
Ben de güneş gibi, yüce dağ gibi
İçinde kaybolsam yayla dumanı!
Yukarıdaki dörtlükte geçen teşbihleri bulunuz.
Benzeyen:Ben
Benzetilen: Ağ
Benzetmen Edatı: gibi
Benzetme Yönü: içeriden alman.
Benzeyen:Ben
Benzetilen: Rüya
Benzetmen Edatı: gibi
Benzetme Yönü: Gözlere dolma yönüyle
Benzeyen:Ben
Benzetilen: Güneş
Benzetmen Edatı: gibi
Benzetme Yönü: İçinde Kaybolmak yönüyle
Benzeyen:Ben
Benzetilen: Yüce Dağ
Benzetmen Edatı: gibi
Benzetme Yönü: İçinde Kaybolmak yönüyle
- Bulduğunuz teşbihlerin öğelerini tabloya yazınız.
| Benzeyen | ben, | ben | ben | ben |
| Kendisine benzetilen | ağ | rüya | güneş | dağ |
| Benzetme yönü | içeriden alma yönüyle | Gözlere dolma yönüyle | İçinde Kaybolmak yönüyle | İçinde Kaybolmak yönüyle |
| Benzetme edatı | gibi | gibi | gibi | gibi |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-112)
- Etkinlik
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
Bin gemle bağlanan yağız at şâha kalkıyor,
Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor!
yahut, kocaman gözlüklerin,
beyaz gömleğinle bir laboratuvarda
insanlar için ölebileceksin,
İçimde damla damla bir korku birikiyor;
Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler…
Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;
Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.
Öyle dalmış ki yüzyıllar süren uykusuna,
Uyandırmazsan,
Uyanacak değil.
Yukarıdaki dizelerde yer alan imgeleri bularak tabloya yazınız.
AŞAĞIDA TABLODA VERİLMİŞTİR.
Bu imgelerin sizde çağrıştırdığı anlamları karşılarına yazınız.
| İmge | Çağrıştırdığı Anlam |
| Şakaklara kar yağması | Saçların beyazlamasını kar yağma olarak ifade etmiş |
| Çizgili yüz | yaşlanınca yüz hatlarında çizgilerin olması |
| bin gemle bağlanan yağız at | Türk milleti olarak verilmiş, aynı zamanda atın gövdesi harita üzerinde Anadolu’nun şekli olabilir. |
| beyaz gömlek | doktor ve laborant çalışanı |
| damla damla korku birikmesi | Sokakta yatan kişin çaresizlik için sürekli korkarak yaşaması |
| sokak başını kesmiş devler | Yan yana dizilmiş evleri devlere benzetmiş |
| mil çekilmiş ama evler | Evde yaşayanlar sokakta yaşayanların halini görmediği için bu durumla ifade edilmiş. |
| yüzyıllar süren uykusuna | Anadolu ‘nun uykuya dalması |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-113)
ELSA’NIN GÖZLERİ
Öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de
Bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm
Orada bütün ümitsizleri bekleyen ölüm
Öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde
Uçsuz bir denizdir bulanır kuş gölgelerinde
Sonra birden güneş çıkar o bulanıklık geçer
Yaz meleklerinin eteklerinden bulutlar biçer
Göklerin en mavisi buğdaylar üzerinde
Karanlık bulutları boşuna dağıtır rüzgâr
Göklerden aydındır gözlerin bir yaş belirince
Camın kırılan yerindeki maviliğini de
Yağmur sonu semalarını da kıskandırırlar.
……………………………
Ben bu radiumu bir pekbilent taşından çıkardım
Benim de yandı parmaklarım memnu ateşinde
Bulup yeniden kaybettiğim cennet ülke
Gözlerin Peru’mdur benim Golkond’um, Hindistan’ım
Kâinat paramparça oldu bir akşam üzeri
Her kurtulan ateş yaktı üstünde bir kayanın
Gördüm denizin üzerinde parlarken Elsa’nın
Gözleri Elsa’nın gözleri Elsa’nın gözleri.
Louis Aragon, Aşk Şiirleri, Türkçesi: Orhan Veli, Yayıma Hazırlayan: Fahri Özdemir
Elsa’nın Gözleri adlı şiiri Yayla Dumanı, Kaldırımlar, Kızılırmak Kıyıları, Yaşamaya Dair adlı metinlerle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.
| Tür | Biçim | Üslup | İçerik | |
| Elsa’nın Gözleri | Şiir | Serbest nazımla yazılmıştır. Bentlerle yazılmıştır. Kendine ait uyak örgüsü , kafiye ve redifleri vardır. | Lirik bir duyguyla yazılmıştır. | |
| Yayla Dumanı | Şiir | Heceyle yazılmıştır. Dörtlükler kullanılmıştır. Kendine ait uyak örgüsü , kafiye ve redifleri vardır. | Pastoral tarzda yazılmıştır. Kısa kelimeler vardır | Doğa ve tabiat sevgisi anlatılmıştır. |
| Kaldırımlar | Şiir | Heceyle yazılmıştır.Dörtlükler kullanılmıştır. Kendine ait uyak örgüsü , kafiye ve redifleri vardır. | Lirik tarzda yazılmıştır. İmgeler ve söz sanatlarıyla dolu bir üslubu vardır. | Yalnızlık duygusu kaldırımlarda yani sokakta yaşayan kişiler üzerinden verilmiştir. |
| Kızılırmak Kıyıları | Şiir |
Serbest nazımla yazılmıştır. Bentler kullanılmıştır. Ahengi sağlamak için aliterasyon ve asonanslar kullanılmıştır. |
Satirik tarzda yazılmıştır. Kısa cümleler oldukça fazladır.Anlatımda yalınlık oldukça dikkat çekicidir. | Anadolu’nun unutulması ve aydınlar tarafından yanlış değerlendirilmesi |
| Yaşamaya Dair | Şiir |
Serbest nazımla yazılmıştır. Bentler kullanılmıştır. Ahengi sağlamak için aliterasyon ve asonanslar kullanılmıştır. |
Didaktik tarzda yazılmıştır. Hitabet havası vardır. Miting meydanındaki konuşma üslubuyla dikkat çeker. | Ölümsüzlüğü yakalamak için yaşamak gerektiği anlatılıyor. |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-114)
Dil Bilgisi
Gümüş bir dumanla kapandı her yer;
Yer ve gök bu akşam yayla dumanı;
Sürüler, çimenler, sarı çiçekler,
Beyaz kar, yeşil çam yayla dumanı!
Yukarıdaki dörtlükte renkli olarak belirtilmiş kelimeleri çıkararak dörtlüğü okuyunuz, aynı etkiyi hissettiniz mi? Bu çalışmadan hareketle bu kelimelerin türünü ve işlevini belirleyiniz.
Aynı sahip olmaz. Şiir estetiğini yitirir. Çünkü bunlar sıfat olarak kullanılan sözcüklerdir.
| Gümüş duman: | Niteleme Sıfatı |
| bir duman : | Belgisiz sıfat |
| her yer: | Belgisiz sıfat |
| bu akşam: | İşaret Sıfatı |
| sarı çiçekler: | Niteleme Sıfatı |
| Beyaz kar: | Niteleme Sıfatı |
| yeşil çam: | Niteleme Sıfatı |
- Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık;
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.
İçimde damla damla bir korku birikiyor;
Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler…
Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;
Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.
Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
- Şiirde geçen sıfatları bulup bu sıfatların türünü belirtiniz.
| kara gökler | Niteleme Sıfatı |
| kül rengi bulutlar | Niteleme Sıfatı |
| iki yoldaş | Sayı sıfatı |
| bir korku | Belgisiz sıfat |
| serseri kaldırımlar | Niteleme Sıfatı |
| her sokak | Belgisiz sıfat |
| Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler | Niteleme Sıfatı |
| içimde yaşamış insan | Niteleme Sıfatı |
| bir insan | Belgisiz sıfat |
| içimde kıvrılan lisan | Niteleme Sıfatı |
| bir lisan | Belgisiz sıfat |
Şiirde geçen sıfat-fiilleri bularak sıfat-fiil eklerini gösteriniz.
Gözüne mil çekil (miş) bir âmâ gibi evler.
Kaldırımlar, içimde kıvrıl (an) bir lisandır.
Bulduğunuz sıfatların metindeki işlevlerini belirleyiniz.
Sıfatlar, metinlerde önemlidir. Özellikler varlıkların sayıları,renkleri, durumları,biçimleri ve belirli olup olmadıkları sıfatlarla ifade edilir. Genellikle de betimleme yapılacağı zaman sıfat tamlaması tercih edilir. Şiirde de betimleme ve imgesel anlamlar çok için sıfatların olması kaçınılmazdır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-115)
3.
Kardaş, senin dediklerin yok,
Virgül: Seslenmeler de kullanılır.
Virgül : yok, değil gibi ifadelerden sonra kullanılır.
Halay çekilen toprak bu toprak değil.
Nokta: Bitmiş cümlelerde bulunur.
Çık hele Anadolu’ya,
Tırnak İşareti: Özel isimlere gelen çekimleri ayırmada kullanılır.
Kamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrı,
Virgül: Sıralı cümleleri ayırmadan kullanılır.
O kadar uzak değil.
Nokta: Bitmiş cümlelerde bulunur.
Yukarıdaki parçadan hareketle noktalama işaretlerinin kullanılma amaçlarını belirleyiniz.
- Tak , tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin;
Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler.
Hâlâ o kızıl hâtıra titrer gözümüzde!
Yukarıda farklı şiirlerden alınmış dizelerdeki altı çizili kelimelerde düzeltme işareti neden kullanılmıştır?Açıklayınız.
Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur. hala>hâlâ milli>mîllî
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-117)
- Bu şiirin ezberlenmesini kolaylaştıran unsurlar nelerdir? Şiirden örnekleyiniz.
Şiirin ahenk unsurları: Ölçüsü, nazım birimleri, nazım şekilleri, uyakları, uyak örgüleri, redifleri, asonans ve aliterasyonları … dır.
- Şiirdeki “Hayata beraber başladığımız / Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir” ve “Gökyüzünün başka rengi de varmış! / Geç fark ettim taşın sert olduğunu.” dizelerinde anlatılmak istenenle ilgili neler söylenebilir?
Dostlarla yolların ayrılması sevdiği dostların arkadaşların ya da yaşıtlarının ölmesi kendisini kalması
Geç fark etmek ve taşsın sert olduğunu anlamak kelime gruplarıyla da ölümün farkına geç varılması kastediliyor.
- Otuz Beş Yaş adlı şiirde söyleyicinin özellikleri ile ilgili neler söylenebilir?
Ölümden korkan , yaşadıkları bazı şeylerin farkına geç varan ve bazı şeylerden nedamet duyan biri diyebiliriz.
- Otuz Beş Yaş şiirinin ismi ile dize sayısı arasında nasıl bir ilgi kurulabilir? Açıklayınız.
Otuz Beş Yaş şiiri özellikle 35 dizeden oluşturulmuştur.
- Otuz Beş Yaş adlı şiirdeki sıfatları bularak bunların türünü ve metindeki işlevlerini belirleyiniz.
| Delikanlı çağımızdaki cevher | İşaret Sıfatı |
| çizgili yüz | Niteleme Sıfatı |
| bu yüz | İşaret Sıfatı |
| gözler altındaki halkalar | İşaret Sıfatı |
| mor halkalar | Niteleme Sıfatı |
| Yıllar yılı dost bildiğim aynalar | Niteleme Sıfatı |
| Hangi resmime | Soru Sıfatı |
| o günler | İşaret Sıfatı |
| o şevk | İşaret Sıfatı |
| o heyecan | İşaret Sıfatı |
| Bu adam | İşaret Sıfatı |
| güler yüzlü adam | Niteleme Sıfatı |
| ilk aşkımız | Sıra Sayı Sıfatı |
| ilk aşkımız | Belgisiz Sıfat |
| bir dert | Belgisiz Sıfat |
| bu cena | Belgisiz Sıfat |
| kaçıncı bahçe | Sıra Sayı Sıfatı |
| kaç yaşında | Soru Sıfatı |
- Cahit Sıtkı Tarancı, Fransa’da öğrenciyken Fransa’nın Alman orduları tarafından işgaline tanık olmuş, Fransa’dan Cenevre’ye geçmek için tehlikeli bir yolculuğa çıkmıştır. Bu yolculuk esnasında bombalanan şehirleri, ölen insanları görmüş, ölüm korkusu benliğine yerleşmiştir.
Yukarıdaki bilgilerden yararlanarak Otuz Beş Yaş şiiri ile şairin hayatı arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Açıklayınız.
Cahit Sıtkı Tarancı’nın yukarıda anlatılan olayla hayatı ve eserleri arasında ilişki vardır. Çünkü yaşadığı ölüm ve ölüm korkusu eserlerine sürekli yer etmiştir. Ölmek ya da yaşama sevinci onun eserlerinde çokça işlediği konudur.
- Aşağıdaki şiirlerin konularına göre türlerini nedenleri ile birlikte belirtiniz.
| Şiirler | Şiirin Türü | Nedeni |
|
Bu vatan toprağın kara bağrında Sıradağlar gibi duranlarındır. Bir tarih boyunca onun uğrunda Kendini tarihe verenlerindir. Orhan Şaik Gökyay |
Epik Şiir | Yiğitçe , mertçe , kahramanlık duyguları ifade edilmiştir. |
|
daha dokunmadan kurudu irem çöllere bir türlü yağamıyorum yeni bir koşunun başlangıcında biraz deprem sonrası biraz şehir hülyâsı bir kalp yangınından geriye kalan siyah gözlerine beni de götür artık bu yerlere sığamıyorum Nurullah Genç |
Lirik Şiir | Duygusal yönü ağır basan şiirdir. |
|
Ne atom bombası, Ne Londra Konferansı; Bir elinde cımbız, Bir elinde ayna; Umurunda mı dünya! Orhan Veli Kanık |
Satirik Şiir | Dönemin sorunlarına , buhranlarına mizahi yaklaşmıştır. |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-118)
- Karanlıklar dağılırken sükûn ürperdi.
Her vagonda coştu yanık yanık türküler.
Masum yüzlü nefercikler bakıp gülerdi
Ellerinde, parıldayan keskin süngüler!
Al mendiller sallanarak her pencereden
Tiren kalktı yavaş yavaş bir gelin gibi.
Yeşil kırlar arasından akıp giderken
Ağaçların helecanla çırpındı kalbi!
Yusuf Ziya Ortaç, Yabancı Ellerde
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri şiirden hareketle uygun ifadelerle doldurunuz.
Şiirde DÖRTLÜK nazım birimi kullanılmıştır.
Şiir HECE ölçüsüyle yazılmıştır.
Şiirde ÇAPRAZ kafiye düzeni kullanılmıştır.
ç. Şiirde KİŞİLEŞTİRME ve BENZETME söz sanatlarına başvurulmuştur.
- Hasan, halkın zevk ve anlayışını sade bir dille, hece ölçüsüyle yansıtan şiirleri beğendiğini söylemektedir. Buna göre Hasan’ın aşağıdaki şiirlerden hangisini beğendiği söylenemez?
A) Beni kıya kıya bakan
Kor muyum seni kor muyum
Bakışı ciğerim yakan
Kor muyum seni kor muyum
Usûli
B) Karşıdan gelen piyade
Bizim iller yerinde mi
Etekleri çimen olmuş
Karlı dağlar yerinde mi
Köroğlu
C) Havada şâhine benzer
Meryem’in saçına benzer
Gökte güvercine benzer
Yavru kaşların gözlerin
Kerem
D) Pervane kılıcın almış destine
Siyah mendil bağlar kaşın üstüne
Yiğit olan kıymaz sadık dostuna
Seni sevdiğine vermeli gelin
Pervane
E) Tıfl-ı nâzım cümle gördüm diyü aldatma beni
Görmedin bir hoşça sen dahi ol dil-cû gülşeni
Serv-i nâzım gel Nedîm-i zâr gezdirsin seni
Seyr-i Sa’d-âbâd-ı sen bir kerre ıyd olsun da gör
Nedim
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-119)
- Her gün aynı manzara sıkıyor bizi niçin?
Önünde yapayalnız dursan bile şimdilik,
Cevdet Kudret Solok, Seyahat
Yukarıdaki dizelerle
I.için seni çekecek
II.yollar seni bir sabah
III. saracak iplik iplik,
IV. bir gün seyahat için.
bu parçalar kullanılarak sarmal uyak düzeni oluşturulmak istense son iki dizenin sıralanışı aşağıdakilerden hangisi olur?
A) I-IV ve II-III
B) II-III ve I-IV
C) III-I ve II-IV
D) III-I ve IV-II
E) IV-I ve II–III
11. Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kaafilelerle…
Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan,
Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan.
Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Niteleme sıfatı kullanılmıştır.
B) Belgisiz sıfat kullanılmıştır.
C) Sayı sıfatı kullanılmıştır.
D) Bir ismi birden fazla sıfat nitelemiştir.
E) İşaret sıfatı kullanılmıştır.
12.
I. Alıntılarda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur. (Üç Nokta)
II. Tarihlerde gün, ay, yılı gösteren sayıları ayırmak için konur. (Nokta)
III. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra konur. (Virgül)
IV. Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır. (Yay Ayraç)
V.Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur. (Kesme İşareti)
Yukarıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen noktalama işaretiyle uyuşmamaktadır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-120)
13. “Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.” dizesinde şair “ben” sözünü kullanarak hangi edebî sanattan yararlanmıştır?
A) Kişileştirme B) Benzetme C) İstiare D) Mecazımürsel E) İntak
- Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaçtaki bilgilerden bazısı doğru, bazısı yanlıştır. İlk ifadeden başlayıp, cevap oklarını takip ederek doğru çıkışa ulaşınız.
- Hece ölçüsü Türklerin millî ölçüsüdür. (D)
- “Ağır bir aydınlık, bildiğin şafak değil.” dizesinde sayı sıfatı kullanılmıştır.(Y)
- Şiirin nazım türünü konusu belirler. (D)
3 NOLU ÇIKIŞ
İsterseniz diğerlerini cevaplayalım.
- Kır ve doğa güzelliklerini konu edinen şiirlere pastoral şiir denir. (D)
- İkiden fazla dizeden oluşan nazım birimine beyit denir. (D)
- Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar. (D)
- Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde soru işareti kullanılır. (Y)
