AYT Edebiyat Denemesi – 24 (Test Çöz – Online)

Tanzimat Dönemi’nde Batı’ya açılan Türk yazarları, Şair Evlenmesi, Sergüzeşt, Karabibik, Avrupa’da Bir Cevelan gibi değişik türde ve konularda eserler vermişlerdir.

• Aşağıdakilerden hangisi, bu cümlede geçen yapıtlardan biriyle ilişkilendirilemez?

(I) Fener balığı (Lophius piscatorius), Lophiidae familyasına ait 500 ile 4000 metreye kadar derinlerde yaşayan yırtıcı bir balık türüdür. (II) Yüzünün önüne sarkan “feneri” ile denizin derinliklerindeki karanlıkta ışık saçarak ufak balıkları avlar. (III) Türkiye’de Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi’nde ve Türkiye dışında ise Atlas Okyanusu’nda bulunur. (IV) Yassı biçimdeki vücuduna yapışan büyük bir kafası ve çok büyük bir ağzı vardır. (V) Sırtında yer alan dikenlerden en uzununda simbiyoz (birlikte beslenme) içinde oldukları bakteriler onların avlanması için ışık üretir.

• “Fener balığı”na ilişkin bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

 

Edebiyat tarihlerimizde ---- tenkitçi yönü ve edebiyat tarihçiliğine yönelik çalışmalarına daha çok ağırlık verilmiş; şairliği üzerinde bilimsel bir çalışma yapılmamıştır. Bununla birlikte o, şiir türünde de güzel eserler vücuda getirmiş, çocukluk yaşlarından başlayarak on sekiz yıl gibi ömrünün büyük bir bölümünü bu türe vermiştir. İlk zamanlar Servetifünuncuların şiirlerine benzer şiirler yazan sanatçının şiirleri, Genç Kalemler hareketini izleyen yıllardan itibaren millî bir kimlik kazanmıştır. Tek şiir kitabı olan Geçtiğim Yol’un ön sözünde şiir yaşamının bir muhasebesini yaparak millî şiire yönelişinin nedenlerine değinmiştir.

• Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

 

----, Mukaddime-i Celal’in üçüncü bölümünde, tiyatronun bir edebî tür olarak çok masrafı olmayan bir seyir salonu gerektirdiği ve millî ahlakı ortaya çıkaracak eserler yazmaya çok müsait olduğu konusuna dikkat çeker. Ayrıca tiyatronun esasen birçok yönden romandan üstün olduğunu iddia eder. Vaktiyle Avrupa’da bulunan bir dostuna gönderdiği bir mektupta da bu fikrini şu şekilde açıkladığını nakleder: “Bir güzel oyun okuma, oynandığını görmek kadar lezzet vermese bile yine roman mütalaasına (okumasına) müreccahtır (tercih edilir).”

• Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

I

• Gurbet ele garip giden bilinmez
• Ağlayınca çeşmi yaşı silinmez
• Âşık Garip nedir hâlin sorulmaz
• Bulunmaz yareni eşi garibin

(Âşık Garip) II

• Bozulmaz mı alnındaki yazılar
• Göz göz oldu yaralarım sızılar
• Kerem’im der dinleyin hey gaziler
• Derdin koyup benim için ağlar var

(Âşık Kerem)

• Aşağıdakilerden hangisi, numaralanmış bu dörtlüklerin ortak özelliklerinden biri değildir?

 

Hakikat:

• Terazi hakikaten adaletin timsalidir: Dili daima ağır basan tarafa meyleder.
• Herkes başkasına hakikatte kendi layık olduğu muameleyi reva (uygun) görür.
• Tesadüfün yükselttiği adamlar hakikaten yüksek adamlardan daha yüksek görünürler.
• Hakikati güneşe benzetirler, doğrudur: Gözlerimizi yaralar korkusu ile çoğuna bakamayız.
• Yukarıda verilen metnin alındığı yapıt ve yazarı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Bu hikâyelerde, çatışmaya dayalı olaylar bulunmaz. Her zaman, her yerde ve her insanın yaşayabileceği günlük hayat içindeki sıradan durumlar ele alınmıştır. Bu hikâyelerde serim, düğüm ve çözüm planına uyulmaz.

• Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada sözü edilen öykü türünün temsilcileri arasında yer almaz?

 

• Az söz erin yüküdür
• Çok söz hayvan yüküdür
• Bilene bu söz yeter
• Sende güher var ise
• Bu dörtlük, içerik açısından aşağıdaki şiir türlerinden hangisine örnek verilebilir?

 

Bazı şehirler, size kapılarını açmak (I) (ziyaretçi olarak kabul etmek) için tavını (II) (en doğru zamanı) bekler. Doğup büyüdüğüm Karadeniz yöresinde daha önce yakından tanımaya fırsat bulamadığım (III) (uygun bir zaman elde edemediğim) Amasya’ya doğru, dağların ardındaki bir sır perdesini aralamaya (IV)(gizli kalan yönlerini ortaya çıkarmaya) gider gibi çıkıyorum yola. Tarihin çeşitli dönemlerinde “Amasseia, Amasia, Amasiyye” diye adlandırılmış (V)(değer verilmiş), adı neredeyse hiç bir değişikliğe uğramadan bugüne kadar gelebilmiş Amasya şehri; coğrafi güzelliğini, kültürel değerlerini de zamana karşı korumayı bilmiş .

• Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı parantez ( ) içinde verilen açıklamayla uyuşmamaktadır?

İstanbul’a olan düşkünlüğüyle bilinen ----, eserlerinde özellikle İstanbul’un üç mekânını -Çamlıca, Boğaziçi ve Büyükada’yı- işler. Çok iyi bir gözlemci olan yazar, romanlarında yakından tanıdığı üst tabaka insanlarını, onların garipliklerini başarılı bir şekilde anlatır. II. Abdülhamit Dönemi’nin ele alındığı Çamlıca’daki Eniştemiz adlı romanında köşk sahibi, zengin biri olan Vamık Efendi’nin, kişilik bozukluğu yüzünden felakete sürüklenen yaşamını yansıtır.

• Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

Boğazında acı bir yumru, gözleri kupkuru, yüzükoyun mutfağın taşlarına kapandı, uludu. Bu meşhur vak’adan sonra anasının ve büyükbabasının şikâyet edebileceği bir yaramazlık yapmadı. Artık etrafındaki kuvvetleri ölçmüş, kendi aczini sezmişti. O kadar uslu oldu ki mahallede her ana onu kızına numune diye gösteriyordu. Nefsini müdafaa için etraflarının rengini alan kuşlar ve böcekler gibi o da yüzünü, tavrını ve sesini, muhitinin gülmeyen, eğlenmeyen, sıkıntılı ifadesine uydurmuştu. Hacı İlhami Efendi, Emine-Tevfik macerasından ağzı yandığı için torununu mahalle mektebine göndermedi. Rabia’nın ilk tahsilini kendi eline aldı ve derhal bambaşka olduğunu anladı. Namaz surelerini bu kadar çabuk ezberleyen bir hafıza henüz görmemişti. Bir taraftan da Emine, çocuğun bir defa işittiği bir şarkıyı tatlı ve yaşına göre kalın bir sesle, iş görürken söylemesine dikkat etti.

• Aşağıdakilerden hangisi, yukarıdaki parçada romanından alıntı yapılan yazara ait değildir?

Olaylar, kişiler, varlıklar okuyucuya doğrudan sunulur. Bu teknikte kişilerin konuşmaları ve hareketleri yansıtılarak okuyucunun kendisini eserin kurmaca dünyasında hissetmesi sağlanır. Gösterme tekniği; iç konuşma, diyalog veya bilinç akışı şeklinde olabilir.

• Bu açıklamaya göre aşağıdaki parçalardan hangisi gösterme tekniğine örnek olarak gösterilemez?

 

1. I.Tevhit
2. Tegazzül
3. III. Tahmis
4. Vasıta beyti
5. Mersiye
6. Hamse

• Yukarıdakilerden hangileri kasideyle ilgili kavramlardan biri değildir?

 

(I) Halk hikâyeleri, nazım-nesir karışımı bir yapıya sahiptir.(II) Bu özellik masal, efsane ve fıkralarda çoğunlukla görülmez. (III) Hikâyenin anlatım ve tasvir kısmı yani olayların anlatıldığı bölüm manzum, duygu ve heyecanı ifade eden bölümler ise mensur olarak söylenir. (IV) Anlatıcı, hikâyeninolay kısmında istediği değişikliği yapabilir; konuya ekleme veya çıkarma yapmada serbesttir. (V) Hikâyenin ana hatlarından sapmamak kaydıyla beğenmediği kısımları çıkarır veya hoşuna giden bir başka hikâyeyi uygun bir yere ilave edebilir.

• Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

Murat: — Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Batı uygarlığının yaşantısını taklit ederken gülünç duruma düşen insanları anlattığı ilk romanını Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımladığını yeni öğrendim. Esra: — Peki, Hüseyin Rahmi’nin hangi yapıtlarını okudun, öğrenebilir miyim? Murat: — Çocuklarının eğitimi için Anjel’i işe alan Dehri Efendi’yi ele aldığı romanıyla babasından yüklü bir servet kalan İrfan Galip’i anlattığı romanını okudum. Bir de 1933’te Darülbedayide sahnelenen, kadın-erkek eşitliğinin sınırlarının nereye kadar olması gerektiğini anlattığı Kadınlar Erkekleşince adlı eserini okudum. Esra: — Ben de başta, zengin kayınpederinin servetini yemeye çalışan Meftun Bey’in maceralarının anlatıldığı romanı olmak üzere birçok kitabını okudum ama sadece romanlarını okuma fırsatını buldum.

• Bu diyalogdan hareketle aşağıdakilerden hangisine kesinlikle ulaşılabilir?

 

Karagöz oynatan kişiye verilen isimdir. Karagöz oyununun tek aktörüdür. Tasvirleri işler, onları oynar, seslendirir. Tasvirlerini kendi yapanlar olduğu gibi başkasının tasvirleri ile oynayanlar da vardır. Oyunu oluşturur, adapte eder (uyarlar), duruma göre doğaçlama yapar. Tuluat denilen doğaçlama konuşma yetisi ve espri kabiliyeti onun en önemli özelliğidir. Tiyatro eğitiminde kullanılan ses tekniklerini kullanarak perdedeki tüm tipleri tek başına konuşturur.

• Bu parçada sözü edilen geleneksel Türk tiyatrosu kavramı aşağıdakilerden hangisidir?

Bilge Karasu, ilk olarak 1985 yılında yayımlanan Gece’yi 1975-1976 yılları arasında kaleme alır. Yazılmasıyla yayımlanması arasında geçen zamanda, yeniden ele alınıp alınmadığına dair elimizde bir bilgi yoktur. Eserin yalnızca belli bir dönemi anlattığını söylemek, eser açısından daraltıcı olur. Çünkü eserde zaman, çizgisel ilerlememektedir. Olay örgüsü de dağınıktır. Amaç “gece”yi, karanlığı ve kaybolma duygusunu okura hissettirmektir.

• Bu parçadan hareketle Gece romanıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

Türkçede ilk romanı üreten o değildir ama yazdıklarının niceliği ve niteliğiyle “ilk romancı” olarak adlandırılmayı çağdaşı olan yazarların tümünden daha fazla hak eder. Tanzimat romancılarımız arasında onun kadar çok eser veren yoktur. Yazdığı roman sayısı bakımından ondan hemen sonra gelen Fatma Aliye Hanım, beş roman yazmıştır ve buna rağmen birçok edebiyat tarihçimiz tarafından Tanzimat romancısı olarak ismi zikredilmez. Türk edebiyatının ilk hikâyesi olan eserini 1870’te yayımlayan sanatçı, 1912’deki vefatına kadar kırk yıl süreyle aralıksız eser ortaya koymuştur.

• Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden hangisidir?

Klasik edebiyatımızda asırlar boyunca kaleme alınan benzer niteliklere sahip öğüt kitaplarının ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bu tür eserlerin hemen hepsinin netice itibarıyla etkilendiği veya model olarak benimsediği eser, Feridüttin Attar’a aittir. Kelime anlamı “öğüt kitabı, nasihat kitabı” olan bu eserlerde ifade formu olarak genellikle mesnevi nazım şekli kullanılır.

• Bu parçada sözü edilen edebî tür aşağıdakilerden hangisidir?