Durum Zarfları Özellikleri,Örnek Cümleler, Yineleme, Kesinlik, Olasılık, Sınırlama,Gösterme Zarfları ….
Eylemin ve eylemsinin anlamını belirleyen, bunların ne durumda, nasıl olduğunu belirten zarflardır.
Eyleme, eylemsiye yöneltilen “nasıl” sorusuna yanıt verir.
Tedirgin, keyifsiz, dalgın güldü.
Cümlesinde zarflar, eylemi nitelemiş.
“Nasıl güldü?” “tedirgin, keyifsiz, dalgın” yanıtıyla durum zarflarını buluyoruz.
Yarınki sınav için iyice hazırlandım.
Ellerine sağlık, camlar tertemiz oldu.
Bu öğrenci, düzenli çalışarak başarıyor.
Rahat yaşamayı alışkanlık hâline getirdi.
İkilemeler durum zarfı olabilir:
Bütün köyü ev ev dolaştı akşama kadar.
“Korka korka değil, usul usul değil
Elim yüreğimde çarpa çarpa geldim.”
Önsesli pekiştirmeler, durum zarfı olabilir:
Karataş köyünde akşam ıpıssız bastırdı.
Bizi karşısına alıp olanları dosdoğru anlattı.
“İle” edatı soyut bir adla öbekleşirse durum zarfı olur:
Sonuçları heyecanla bekliyorum. (heyecan ile)
Geleceğe umutla bakmalıyız. (umut ile)
UYARI
Niteleme sözcükleri, eylemi ya da eylemsiyi nitelerse zarf, adı nitelerse sıfat, tek başına kullanılırsa ad (adlaşmış sıfat) olur.
Sen de doğru söylüyorsun. (zarf)
Doğru söze ne denir? (sıfat)
Senin dediğin de doğrudur. (ad adlaşmış sıfat)
“Güzel düşün, iyi hisset, yanılma, aldanma; (zarf)
Ne varsa doğrudandır; doğruluk şaşar sanma.” (ad )Örnek
ÖRNEK:
Aşağıdaki dizelerin hangisinde eylemi durum bakımından tamamlayan sözcük kullanılmıştır?
A) Ötesi yok şehre ulaşınca kaderin yolu
B) Pişman bir el kapayacak kapısını ömrünün
C) Hatırlayacaksın beni gözlerin yaşla dolu
D) Güzelliğin yalnız mısralarımda kaldığı gün
E) İsmini dinleyeceksin kuytu bir sokakta
Çözüm
Eylemi durum bakımından tamamlayan sözcük, eylemin nasıl yapıldığını gösteren durum anlamlı zarf demektir. Buna göre,
C seçeneğinde “Hatırlayacaksın beni gözlerin yaşla dolu.
Nasıl hatırlayacaksın? “gözlerin yaşla dolu” durum anlamlı zarftır.
Durum zarfları cümleye kattığı anlamlara göre farklı adlar alır:
Olasılık Zarfları
Eylemi olasılık anlamıyla etkileyen zarflardır.
Belki, ola ki, sanırım, herhalde, galiba, bakarsın…
Bizimkiler galiba yeni bir ev alacak.
Sanırım o da bizimle gelecek.
Bakarsın dileğin gerçekleşir.
Kesinlik Zarfları
Eyleme kesinlik anlamı katan zarflardır.
Kesinlikle, elbet, kuşkusuz, mutlaka, hiç, asla, er geç, ne olursa olsun, kim ne derse desin, yüzde yüz…
Bundan böyle işine hiç mi hiç karışmam.
Her şeyin başı sevgidir elbette.
Kim ne derse desin Ahmet’in aldırdığı yok.
Yineleme Zarfları
Eylemin yinelendiğini gösteren, aynı zamanda eyleme süreklilik ve pekiştirme anlamı katan zarflardır.
Yine (gene), tekrar, ara sıra, arada bir, bazen, zaman zaman, ikide bir, sık sık, hep, ha bire…
Zaman zaman babamı kızdırmışımdır.
Ara sıra seninle görüşmeyi isterim.
“Bir daha dünyaya gelsem
Yine seni severdim.”
Sınırlama Zarfı
Eyleme zaman ve ölçü bakımından sınır getiren “artık” zarfıdır. Eylemi “bundan sonra, bundan böyle” anlamıyla sınırlar.
Artık her şey bana seni hatırlatıyor.
Çok mutluyum artık bahar geldi.
Varsayım Zarfları
Eyleme varsayım anlamı katan zarflardır.
Varsayalım, diyelim, tut ki, say ki, farz et ki…
Diyelim ki şirkete genel müdür oldun.
İstediğin bölümü kazandın say, ne yaparsın?
Dilek, Beklenti Zarfları
Bir dileği anlatmak için kullanılan zarflardır.
Keşke, inşallah, umarım, tek, bari…
Keşke bu oyunu kaçırmasaydın.
“Her mihnet kabulüm, yeter ki,
Gün eksilmesin penceremden.”
Yaklaşıklık Zarfları
Anlatıma yaklaşıklık katan zarflardır.
Aşağı yukarı, hemen hemen, şöyle böyle, az çok, neredeyse…
Yolu hemen hemen yarılamıştık.
Az kalsın düşüyordum yere.
Üleştirme Zarfları
Üleştirme sayılarıyla kurulan ikileme biçiminde zarflardır.
Teker teker, birer birer, üçer üçer…
Basamakları ikişer ikişer çıkıyordu.
Kazakları teker teker katladı.
Yanıt Zarfları
Bir sorunun karşılığı olan, aynı zamanda eylemi olumlu ya da olumsuz biçimde pekiştiren zarflardır. Yanıt zarfları cümle değerindedir.
Evet, hayır, hayhay, peki…
— Yine televizyon mu seyrediyorsunuz?
— Evet. (Televizyon seyrediyoruz.)
— Siz de bize eşlik eder misiniz?
— Hayhay. (Eşlik ederiz.)
Gösterme Zarfları
Eylemi ve eylemsiyi gösteren, “işte” sözcüğüdür.
İşte söylüyorum: “Zaman görecelidir.”
İşte geldim gidiyorum turnalar hey!
Eylemin kesin olarak gerçekleştiğini, gerçekleşmek üzere olduğunu bildirir:
İşte nikâh töreni başlıyor.
İşte kardeşim geliyor.
Zarfın anlamını güçlendirir:
Olay işte böyle gelişti.
Cümle sonunda kullanılırsa eylemin anlamını güçlendirir.
Her yer kapanmıştır, bu saatte ekmek alamam işte.
Örnek
I. Yalan söylemediğimi sen de er geç anlayacaksın.
II. Say ki, tek başına arabanla dünya turuna çıktın.
III. Oysaki bu, şöyle böyle yirmi günlük bir mesele.
IV. Umarım sen de istediğin üniversiteyi kazanırsın.
Numaralandırılmış cümlelerde altı çizili sözcüklerin cümlelere kattığı anlamlar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Yaklaşıklık
B) Olasılık
C) Kesinlik
D) Dilek
E) Varsayım
I.cümlede “er geç” kesinlik, II. cümlede “say ki” varsayım, III. cümlede “şöyle böyle” yaklaşıklık, IV. cümlede “umarım” dilek bildiren durum zarflarıdır. Cümlelerde olasılık bildiren zarf kullanılmamıştır.
