Hikâyede Anlatım Biçimleri ve Teknikleri
Öykuleyici Anlatım Biçimi
Öyküleyici anlatım, yaşanmış ya da kurgulanmış olayların yer, zaman ve kişilere bağlı olarak anlatılmasında kullanılan bir anlatım yoludur.
Öyküleyici Anlatımın Genel Özellikleri
- Bu anlatımda olay, belli bir zaman diliminde gelişir ve bir sonuca ulaşır.
- Bu anlatımda her şey hareket hâlinde verilir; varlıklar, durumlar yaşamın akışı içinde gösterilir, bir durumdan başka bir duruma geçiş vardır.
- “Di’li ve miş’Ii” geçmiş zaman kipleri kullanılır.
- Dil, sanatsal işleviyle kullanılır. Sözcükler mecaz ve yan anlamıyla kullanılır, estetik bir üsluba yer verilir.
ÖRNEK METİN
Kadın dalgın gözlerle bir müddet hiçbir şey düşünmeden birbirini kovalayan bu acayip böceklerin çini mürekkebi siyah denizde teker teker eriyişlerini seyretti. Sonra birden deminki kızgın demir kokusunu hatırlayınca yerinden fırladı. Kaptan kamarasına geçen kapıdan dışarı şimdi hafif bir duman sızıyordu. Kadın şaşkınlıkla kapının topuzuna yapıştı ve o zaman yüzünü alazlayan sıcak bir dumanın ortasında, kaptanla çımacıyı yere çömelmiş, kan ter içinde uğraşırken gördü.
Betimleyici Anlatım Biçimi
Betimleyici anlatım, bir varlığı, bir olayı, bir durumu ya da kavramı göz önünde ve zihinde canlandıracak bir biçimde sözle ya da yazıyla anlatmadır. Betimleme, sözcüklerle resim çizmedir.
Betimleyici Anlatımın Genel Özellikleri
- Görme, dokunma, işitme, tatma ve koklama gibi duyularımız aracılığıyla varlıkların niteliklerini, bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdığı izlenimleri betimleme yaparak karşımızdakine iletiriz.
- Betimlemede asıl olan görselliktir. Bu nedenle gözle algılanan renk ve biçim ayrıntılarına yani sıfatlara büyük önem verilir.
- Betimlemelerde yazar, nesnel olabileceği gibi gözlemlerine duygularını, yorumlarını katabilir; düşsel öğelerden de yararlanabilir.
- Bu anlatımda dil, sanatsal işleviyle kullanılır.
- Sözcüklerin mecaz ve yan anlamlarından yararlanılır. Ad aktarması, deyim aktarması ve duyular arası aktarma çokça kullanılır.
- Betimlemeler işlevlerine göre sanatsal (yazınsal-izlenimsel) ve açıklayıcı betimleme olarak sınıflandırılabilir.
ÖRNEK METİN
Alacakaranlık içinde sivri, siyah bir kayanın belli belirsiz hayali gibi yükselen Şalgo Burcu uyanıktı. Vakit vakit inlettiği trampet, boru seslerini akşamın hafif rüzgârı derin bir uğultu hâlinde her tarafa yayıyor. Kederli bağrışmalarıyla ölümü hatırlatan küfürbaz karga sürüleri, bulutlu havanın donuk hüznünü daha beter artırıyordu. Mor dağlar gittikçe koyulaşıyor, gittikçe kararıyordu. Yamaçlardaki dağınık gölgeler, kuşsuz ormanlar, hıçkıran dereler korkunç bir fırtınanın gürlemesini bekliyorlardı.
Sanatsal Betimleme
Edebî eserlerde okuru etkilemek, okuyanda estetik bir haz uyandırmak için yapılan betimlemelere izlenimsel (sanatsal) betimleme denir.
Açıklayıcı Betimleme
Okura bilgi vermek amacıyla yazılan betimlemedir. Konuyla ilgili genel ayrıntılar yansız olarak, fotoğraf gerçekliğinde verilir
Betimleyici Anlatımda Portre
- Betimleyici anlatımda kişilerin ruhsal ve fiziksel betimlemelerinin yapılmasına portre denir.
- Ruhsal portre: Kişilerin karakterlerini ve çeşitli davranışlarını, yansıtan betimleme türüdür.
- Fiziksel Portre: Kişinin; boyu, kilosu, saçları, vücut yapısı, konuşma biçimi, giyim tarzı ve fiziksel özelliklerinin anlatıldığı betimlemedir.
Diyalog Yöntemi
- Diyalog yöntemi, hikâyelerde düşünce ve duyguları, kişileri konuşturarak belirtme yoludur.
- Etkili ve başarılı bir diyalog oluşturma, yazarın yapıtında kullandığı dile hâkim olmasına bağlıdır
ÖRNEK METİN
Beyaz tozluklu çocuk, yün eldivenli ellerini paltosunun cebine sokarak küçük bir kese kağıdı çıkardı, içinden bir badem ezmesi alıp ağzına attı, bir tane de arkadaşına verdi. Ağzını şişirerek sordu:
– Derslere ne zaman çalışıyorsun?
– Mektepten çıkınca… İki saat 1ilan çalışıyorum, dersleri yapıyorum.
Ondan sonra buraya geliyoruz. Hem gece zaten çalışamam ki. Gaz masrafı çok oluyor.
– Bizim öğretmeni gördün mü? Şimdi buradan geçti!
– O benim araba sattığımı biliyor!
İç Konuşma (İç Monolog)
- İç monolog (iç konuşma) tekniği, hikâye karakterinin kendi iç sesi ile baş başa kaldığı, bir bakıma hesaplaştığı tekniktir.
ÖRNEK METİN
Niçin geldim buraya niçin döndüm bu toprağa dört bir yanı suyla çevrili bu çorak adaya? Havasına dayanamadığını İklimi sağlığıma zararlı ve her dönüşümde pişmanlık duyduğum bu kara parçasına geldim niçin? Burada açtım gözlerimi. Burada kapayacağım. Dediğim için. Burda. Bu adada. Bu odanın bir köşesinde. Bahçe içindeki küçük evimde.
