İKİLEMELER
Anlamı pekiştirmek, anlatımı etkili kılmak amacıyla iki sözcüğün biçimce ve anlamca oluşturduğu söz öbeklerine ikileme denir.
İkilemelerin kuruluşu
1) İkizleme (aynı sözcüğün tekrarlanması)
a) Anlamlı sözcüğün tekrarlanması
· Bizleri teker teker tahtaya kaldırdı.
· Uzun uzun düşündü, kararını verdi.
· Kısa kısa örneklerle konuyu anlattı.
b) Yansıma (ses taklidi) sözcüklerin tekrarlanmasıyla yapılan ikilemeler.
· Sular, gürül gürül akarak denize ulaşıyor.
· Olgun armutlar patır patır yere düşüyor.
· Çıtır çıtır simitler, diye bağırıyor.
2) Eş ve yakın anlamlı sözcüklerle kurulan ikilemeler.
· Bıkmak usanmak bilmedi, yıllarca çalıştı.
· sıkıntılı günlerinde eş dost onu hiç yalnız bırakmadı.
· Ahmet’ten bugünlerde ses seda çıkmıyor.
· Kılık kıyafeti düzgün bir insandı.
· Nasıl böyle dertsiz tasasız olabiliyorsunuz.
· Onları görünce sevincinden deli divane oldu.
· Derme çatma bir evde oturuyorlardı.
3) Karşıt anlamlı sözcüklerle kurulan ikilemeler.
· Sizlerle iyi kötü günlerimiz oldu.
· Büyük küçük herkes okumalı.
· Bu sınavı er geç kazanacağım.
· Dost düşman bilmeli ki, bu vatan bölünmez.
4) Bir sözcüğü anlamlı, bir sözcüğü anlamsız ikilemeler.
· Bu eski püskü şeylerle yıllarca idare etti.
· Yırtık pırtık bir sofra bezini yere serdiler.
· Çarpık çurpuk bacaklarıyla koşuyor.
· Eğri büğrü çizgilerle bizlere bir şey anlatıyor.
· Para mara istemem yeter ki yanımdan git.
5) Her iki sözcüğü de anlamsız ikilemeler.
· Böyle abur cubur yemekten zevk alıyor.
· Abuk sabuk konuşmalarına tanıklık ettik.
· Pazardan ıvır zıvır şeyler aldık.
· Şapur şupur, nasıl şey böyle!
6) İkilemeler ad durum eki ile de oluşabilir.
· Kana kan, dişe diş isterim.
· Ayda yılda bir eğlenme fırsatı buluyoruz.
7) İyelik eki alarak oluşan ikilemeler.
· Kolu kanadı kırık Onun soyu sopu bellidir.
8) Kimi ikilemelerin arasına başka sözcükler değişebilir.
· Tuzlu mu tuzlu bir yemek yedik.
· Düğünde coştu ha coştu.
· Kadıncağız acısından bağırdı da bağırdı.
