İslam Kültürü Etkisindeki İlk Eserler
(Geçiş Dönemi Eserleri)
Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacip) | Divan-ı Lügati’t- Türk (Kaşgarlı Mahmut) | Atabet’ül Hakayık (Edip Ahmet Yükneki) | Divan-ı Hikmet (Hoca Ahmet Yesevi) |
| 1070’te Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’ sunulmak amacıyla yazılmıştır.“Mutluluk veren bilgi” anlamına gelmektedir. | Araplara Türkçe öğretmek amacıyla 1072 – 1074 yılları arasında yazılmıştır. “Türk dilinin sözlüğü” anlamına gelmektedir. | 12. yüzyılın başlarında Hakaniye Türkçesiyle yazılmıştır.“Gerçeklerin eşiği” anlamına gelmektedir. | 12.yy’da Hakaniye Türkçesiyle yazılmıştır.“Bilgece söylenmiş sözlerin kitabı” anlamına gelmektedir. |
| Türk edebiyatında aruz ölçüsüyle yazılmış ilk eserdir. Ayrıca, eserde Türk şiirine özgü dörtlükler ve cinaslar vardır. | Türk dilinin ilk sözlüğü ve ilk dilbilgisi kitabı sayılır. | Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye çalışan didaktik bir eserdir. | Dini-tasavvufi konuları işleyen didaktik bir şiir kitabıdır. |
| 6645 beyitten oluşur, mesnevi nasım biçimiyle yazılmıştır. Ayrıca, 173 tane de dörtlük bulunmaktadır. | Arapça olarak yazılan eserde 7500 Türkçe sözcüğün açıklaması yapılmaktadır. | Eserin giriş kısmında Allah, peygamber ve dört halifenin övüldüğü, aruz ölçüsüyle yazılmış 46 beyitlik bir bölüm bulunmaktadır. | Koşma nazım biçimi ve hecenin 7’li, 12’li kalıplarıyla yazılmıştır. |
| İdeal bir devlet nasıl olmalı, birey ve toplumun mutlu olması için nasıl bir yol izlenmeli vb. konuları ele alan bir siyaset kitabıdır. | Eserde, açıklanan sözcüklerin türü, yapısı vb. hakkında da bilgiler verilmiştir. | Eserde asıl konuyu anlatan bölüm aaxa biçiminde kafiyelenmiş 101 dörtlükten oluşmaktadır. | Nazım birimi dörtlüktür, dörtlüklerin her birine bilgece söylenmiş söz anlamına gelen “hikmet” adı verilmiştir. |
| Hakaniye Türkçesi ile yazılan eserde Arapça ve Farsça sözcükler de görülmektedir. | Sözlü döneme ait ürünlerden örnekler bulunmaktadır. (Sav, sagu, koşuk ve destan metinlerinden bölümler) | Gazel ve mesnevi biçiminde yazılmış hikmetler de vardır. | |
| Eseri edebiyatımıza tarih-edebiyat araştırmacısı Reşit Rahmeti Arat kazandırmıştır. | Eser, ansiklopedik bir nitelik taşır. Tarih, coğrafya, folklor… bilimleri açısından kaynak kabul edilmektedir. | Eser, başta Yunus Emre olmak üzere birçok tasavvuf şairini etkilemiştir. | |
| Eserde o dönemdeki Türk boylarının yaşadığı yerleri gösteren bir de harita bulunmaktadır. |
