1. “Yeşile koşan Londra’yı gördükçe hep denizi kovalayan İstanbul’u düşündüm.” cümlesinde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi vardır?
(1974/ÖSYS)
A) Teşbih B) Teşhis
C) Mürsel mecaz D) Tekrir
E) Kinaye
2. Kurban olam kurban olam
Beşikte yatan kuzuya
Bu beyitte aşağıdaki edebi sanatlardan hangisi yapılmıştır? (1976/ÖSYS)
A) Cinas B) İstiare
C) Benzetme D) Kişileştirme
E) Abartma
3. Ey benim sarı tamburam,
Sen ne için inilersin?
İçim oyuk, derdim büyük
Ben onun’çün inilerim.
Sazın gerçekten de içi oyuktur. Ama burada anlatılmak istenen başka bir şeydir.
Böyle bir yazın sanatı (edebi sanat) aşağıdakilerden hangisinde vardır? (1979/ÖSYS)
A) Güleriz ağlanacak halimize.
B) Şu karşıma göğüs geren,
Taş bağırlı dağlar mısın?
C) Sakinler meclisten çekmiş ayağı.
D) Kısmetimdir gezdiren, yer yer seni,
Arşa çıksan akıbet yer yer seni.
E) Gül hasretinle yollara tutsun kulağını.
4. Ne efsunkâr imişsin ah ey didar-ı hürriyet
Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten
Aşağıdaki dizelerin hangisinde, yukarıdaki beytin ikinci dizesindeki sanata benzer bir sanat vardır? (1980/ÖSYS)
A) Karlar altında bir ilkbaharım ben
B) Kar değil gökyüzünden yağan beyaz ölümdü
C) Şu bakır zirvelerin ardından
Bir süvari geliyor kan rengi
D) Ruhu her yerde buhurdan gibi yıllarca tüter
E) Ben garip çizgilerle uğraşırken baş başa
Rastlamıştım duvarda bir şair arkadaşa
5. “Menekşeler külahını kaldırır”
dizesindeki edebi sanat, aşağıdaki dizelerden hangisinde vardır? (1981/ÖSYS)
A) Güzel gitti diye pınar ağladı
B) Ak kuğular sökün etti yurdundan
C) Gül budamış dal dal olmuş
D) Kara yerde mor menekşe biter mi?
E) Gözlerim kapıda kulağım seste
6. Dağ dağ o güzel ses bütün etrafı gezindi;
Görmüş ve geçirmiş denizin kalbine sindi.
Bu dizelerdeki kişileştirme, aşağıdakilerden hangisinde yoktur? (1982/ÖSYS)
A) Bir sarmaşık uyanıyordu uykusundan;
Geriniyordu bir eski duvarın sıvasından
B) Bir bulut geldi üstüne bahçenin,
Bütün ağaçların keyfi kaçtı.
C) Toros dağlarının üstüne
Ay, un eledi bütün gece
D) Eskici dükkanındaki asma saat,
Çelik bir şal atmış omuzlarına
E) Ay, zeytin ağaçlarından yere damlıyordu;
Açtım avucumu altına tuttum
7. “Sakin ve rüzgârsız havalarda, bacalar üzerinden bir türlü savrulup dağılmayan dumanlar birbiri üzerine nasıl birikirse, bu sesler de öylece göğün boşluğunda toplanıyor, kolay kolay dağılmıyordu.
Bu cümlede birbirine benzetilen iki şey aşağıdakilerden hangisidir? (1984/ÖSYS)
A) Hava – Rüzgâr
B) Rüzgâr – duman
C) Hava – Ses
D) Duman – Gök
E) Duman – Ses
8. “Anadolu” kelimesinin, “Anadolu, hepimize hınç, şüphe ve emniyetsizlikle bakıyordu.” cümlesindeki kullanılışına benzer bir kullanım, aşağıdakilerden hangisinde vardır? (1984/ÖSYS)
A) Ankara, bütün Orta Anadolu’ya bir iç kale vazifesi görmüştür.
B) Erzurum, Türkiye coğrafyasına 1890 metreden bakar.
C) O günlerde Konya’nın nasıl yaşadığını ve ne düşündüğünü bilmiyoruz.
D) İstanbul’un asıl manzarasına bir sivil mimari oluşturmuştur.
E) Bursa kadar muntazam bir devrin malı olan bir şehir bilmiyorum.
9. “Ey saz benizli yolucu, sen, söyle bana,
Kuş uçmaz, kervan geçmez sema yolunda;
Gündüzün, gecenin hangi kovuğunda
Dinlenmek için gidip yatacaksın?”
Burada şairin “yolcu” diye seslendiği “ay”dır.
Bunu, şiirdeki hangi sözlerinden çıkarabiliriz?
(1985/ÖSYS)
A) sema yolunda
B) kuş uçmaz, kervan geçmez
C) saz benizli
D) gündüzün, gecenin hangi kovuğunda
E) dinlenmek için gidip yatacaksın
10. “Artık dağlar sırtlarından kürklerini attılar. Fakat henüz sabahları serince olduğundan, omuzlarına sislerden birer atkı alıyorlar. Şimdi rüzgâr ağaçlar arasında ılık ılık esiyor. Hece böcekler, görülecek şey!”
Parçada kişileştirilen varlık, aşağıdakilerden hangisidir? (1985/ÖSYS)
A) böcekler B) sisler
C) rüzgâr D) ağaçlar
E) dağlar
11. Kalem böyle çalınmıştır yazıma
Yazım kışa uymaz, kışım yazıma.
Bu iki dizedeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? (1986/ÖSYS)
A) benzetme (teşbih)
B) cinas
C) kişileştirme (teşhis)
D) abartma (mübalağa)
E) istiare
12. Durgun bir akşamın erguvan örtüsünü
Yırtarken çekinerek gecenin kara eli
Yorgun bir gölge, omzunda bir günün yükü
Sürüklüyor ufuklara ağır adımlarını
Bu dizelerde kişileştirilen varlıklar aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? (1987/ÖSYS)
A) Yorgun omuz – sürüklenen ufuklar
B) Durgun bir akşam – ağır adımlar
C) Erguvan örtü – bir günün yükü
D) Akşamın örtüsü – omuzun yükü
E) Gecenin kara eli – yorgun bir gölge
13. Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan akıbet yer yer seni
Bu iki dizedeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? (1988/ÖSYS)
A) Mecaz B) Cinas
C) Kinaye D) İstiare
E) Hüsn-i ta’lil
14. Anavarza at oynağı
Kana bulanmış gömleği
Kıyman a zalımlar kıyman
Kör karının bir deyneği
Yaşlı bir kadının öldürülen tek oğlu için duyduğu acıyı dile getiren bu dörtlükte, aşağıdaki açıklamalardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır? (1988/ÖSYS)
A) Bir anlam inceliği yaratmak için bildiği şeyi bilmez görünme
B) Bir sözcüğü, iki anlamını birden sezdirecek biçimde kullanma
C) Bir sözcüğü, gerçek anlamı dışında başka bir sözcük yerine kullanma
D) Bir olgunun gerçek etkenini bir yana bırakarak olguyu başka bir nedene bağlama
E) Birkaç şeyi söyledikten sonra onlarla ilgili başka şeyleri bir sıra gözeterek anlatma
15. Adam, elini uzattı; tam onu koparacağı sırada, mor menekşe: “Bana dokunma!” diye bağırdı.
Bu cümledeki en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? (1989/ÖSYS)
A) Teşbih (benzetme)
B) Tezat
C) İstiare
D) Kinaye
E) İntak (konuşma)
16. İlahi, kabul senden ret senden; şifa senden, dert senden… İlahi, iman verdin, daim eyle; ihsan verdin, kaim eyle.
Bu parçadaki altı çizili sözcükler aşağıdakilerden hangisine örnektir? (1989/ÖSYS)
A) İmale B) Seci
C) Aliterasyon D) Redif
E) Cinas
17. Yalnız zaman olur bazı akşamlar
Bir kadın çehresi; yanarken camlar
Bir lahza belirir loş aynalarda
Bu dizelerde geçen, “yanarken camlar” sözünde, aşağıdaki açıklamalardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır? (1990/ÖSYS)
A) Bir durumu, gerçekte olduğundan daha üstün gösterme
B) Bir sözü benzetme amacıyla bir söz yerine kullanma
C) Birden çok anlamı bulunan bir sözcüğü uzak anlamıyla kullanma
D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma
E) Bir olguyu, gerçek nedeninin dışında, hoşa giden bir nedene bağlama
18. Yapıtlarında daha çok kırsal kesim insanlarını anlatan birkaç yazar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’yla görüşmeye gider. Bu ilgiden çok hoşnut olan Yakup Kadri, bir ara merakla konuk yazarlara nerelerden geldiklerini sorar. Yazarlardan biri gülerek: “Yabandan geliyoruz üstat, Yaban’dan!” der.
Parçada geçen “Yaban’dan geliyoruz.” sözünde, aşağıdaki açıklamaların hangisine uygun bir söz sanatı vardır? (1990/ÖSYS)
A) Bir anlam inceliği yaratmak için bildiğini bilmezlikten gelme
B) Bir sözcüğü alışılmış anlamının dışında bir anlamda kullanma
C) Söylenmek isteneni en az sözcükle anlatma
D) Bir gerçeği sezdirmek için bir sözü hem gerçek hem mecaz anlamıyla kullanma
E) Söz arasında, bilinen bir duruma işaret etme
19. Nedir can kim anı sen nazenin canane vermezler
Sana aşık olanlar yoluna cana ne vermezler
Bu dizelerde olduğu gibi, söylenişleri bir, anlamları ayrı sözü bir arada bulundurma sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
(1991/ÖSYS)
A) Cinas B) Hüsn-i ta’lil
C) Teşhis D) Tevriye
E) İntak
20. Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma vardır? (1991/ÖSYS)
A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir.
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
B) Bu topraklar ecdadımın ocağı
Evim, köyüm hep bu yerin bucağı
C) Ne doğan güne hüküm geçer
Ne halden anlayan bulunur.
D) Derdim çoktur hangisine yanayım
Yine tazelendi yürek yarası
E) Yükseğinde büyük namlı karın var
Alçağında mor sümbüllü bağım var
21. (I) Dik, sarp bir doruğa tırmanan bir dağcıyı andırıyor deneme yazarı. (II) Yamaçta ayağını koyacağı bir yer arıyor. (III) Elleriyle tutunacak bir yer seçiyor. (IV) İpini takacağı bir kaya parçası gözlüyor; adım adım tırmanıyor, sınaya sınaya yükseliyor. (V) Tepede, ulaştığı noktada, bir dağcı gibi güven duygusu sarıyor içini.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde benzetmeye yer verilmiştir? (1992/ÖSYS)
A) I ve III B) I ve V
C) II ve III D) II ve IV
E) IV ve V
22. Aşağıdakilerin hangisinde bir kinaye vardır?
(1992/ÖSYS)
A) Gönül sevdiğinden soğur
Görülmeyi görülmeyi
B) Gölgesinden dinlendiğim
Koca çamlar yerinde mi
C) Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın
D) Elbet bir devasız dertten
Doğan göz bir zaman ağlar
E) Uçtu kuşların kervanı
Her biri bir dala gider
23. Aşağıdaki dizelerden hangisinde dört öğesi de bulunan bir “teşbih” vardır? (1995/ÖSYS)
A) Her hatıra bir damla yaş oldukça gözümde
B) Gördüm deniz dedikleri bin yaşlı ejderi
C) Canlandı hayalimde o mazideki yazlar
D) Her gölge bir insan kadar inceydi, derindi
E) Ben böyle değildim, bu deniz böyle değildi
24. Aşağıdaki beyitlerin hangisinde “cinas” vardır?
(1995/ÖSYS)
A) Gönlümle oturdum da hüzünlendin o yerde,
Sen nerdesin ey sevgili, yaz günleri nerde.
B) Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan akıbet yer yer seni
C) Akşam lekesiz, saf, iyi bir güz gibi akşam;
Ta karşı bayırlarda tutuşmuş iki üç çam
D) Gözlerin mahmur olurmuş her zaman
Pek yamansın, pek yamansın, pek yaman
E) Görmeden mecnunların sahradaki cem’iyyetin
Sevdiğim meşk-i nigah eylesin ahularla sen
25. Aşağıdaki dizelerin hangisinde bir söz sanatı yoktur? (1996/ÖSYS)
A) Düşlerimde bir güzel
Bakışı ayva çürüğü
B) Tam otların sarardığı zamanlar
Yere yüzükoyun uzanıyorum
C) Asılı salkımlardır çocuklar
Anaların uzun eteklerinde
D) Saçların uçuşuyor rüzgârda
Her telinde ayrı bir kalp çarpıyor
E) Acılarım, acılarım benim
Çiçeğe durmuş badem ağacı
26. Tablasındaki taze salatalıkları övmek için, “Badem bunlar, badem” diye bağıran satıcı, aşağıdaki söz sanatlarından hangisine başvurmaktadır? (1995/ÖSYS)
A) Benzetme B) Tenasüp
C) Kinaye D) Hüsn-i ta’lil
E) Mecaz-ı mürsel
27. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, tırnak içine alınmış sözlerde bir söz sanatı vardır?
(1997/ÖSYS)
A) Ben, sizin sandığınız gibi “ünlü biri” değilim.
B) “Beş sınıflı, tek öğretmenli” bir ilkokulda okudum ben.
C) Dergi yöneticilerinin bu “hoşgörülü tutum”u duygulandırdı beni.
D) Emekliliğin nasıl “güç bir iş” olduğunu bilmiyorum henüz.
E) “Aslanın ağzındaki”ne yetişmek için koşuşturup duruyorum.
28. Çocuğun birine sormuşlar:
– Ne olacaksın?
– Adam olacağım, demiş.
Çocuğun bu yanıtı aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? (1998/ÖSYS)
A) Benzetme B) Kinaye
C) Tenasüp D) Mecaz-ı mürsel
E) Hüsn-i ta’lil
29. (I) Güneş yavaş yavaş yükselirken antik kent aydınlanmaya başlıyor. (II) Güneşle birlikte, kentin geçmişindeki bilinmeyen yönlerin de ortaya çıkacağını sanıyor insan; ama bir süre sonra yanıldığını anlıyor. (III) Yüzyıllardır yalnızlığa alışmış, unutulmuş bu kentin geçmişini düşünüyor. (IV) Acaba bu tiyatro sahnesinde kaç oyun sergilendi, odeonda ne gibi sorunlar tartışıldı, ölümüne savaşlar nasıl yaşandı buralarda? (V) Bugün, bütün bunlardan habersiz, tarih sahnesindeki rolünü tamamlamış ve mağrur bir sessizliğe gömülmüş bir kentle karşı karşıyayız.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde kişileştirme sanatı vardır?
(2006/ÖSYS)
A) I ve II B) I ve IV
C) III ve IV D) III ve V
E) IV ve V
CEVAPLAR
|
1 E2 B 3 B 4 A 5 A 6 E 7 E 8 C 9 A 10 E |
11 B 12 E 13 B 14 C 15 E 16 B 17 B 18 D 19 A 20 A |
21 B 22 C 23 D 24 B 25 B 26 E 27 E 28 B 29 D |
]]>
Sözün gerçek anlamı dışında daha zengin anlamlarla kullanılması demek olan mecaz, söz sanatlarının kaynağıdır.
Başlıca söz sanatları:
Anlam ya da biçimce ilişkili iki kavramdan, niteliği zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir. Tam bir benzetmede dört unsur vardır: Benzeyen, kendisine benzetilen, benzetme edatı, benzetme yönü.
Ör/
Taş gibi sert ekmek.
kendisine benzetme benzetme benzeyen
benzetilen edatı yönü
Cennet kadar güzel vatanımız var.
Kendisine benzetme benzetme benzeyen benzeyen edatı yönü
Ağabeyi kadar akıllıydı Ahmet.
kendisine benzetme benzetme benzeyen
benzetilen edatı yönü
Benzetmenin temel öğeleriyle (benzetilen ve benzeyen) yapılan benzetmeye “Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme)” denir.
Ör/
Aslan askerlerimiz geçiyor.
kendisine benzeyen
benzetilen
Kömür gözleriyle uzaktan bakıyordu.
kendisine benzeyen
benzetilen
Fark etmez anne toprak ölüm maceramızı.
Gördüm denizdekileri bin başlı ejderi.
Nazlı vücudu bir kucak ot bir yığın kemik.
Bir sözcüğün benzetme amacıyla başka bir söz yerine kullanılmasıdır. Diğer bir deyişle benzetmenin temel öğelerinden yalnızca biriyle yapılan söz sanatıdır. İkiye ayrılır:
a- Açık istiare:
Benzetme unsurlarından sadece “Kendisine benzetilenle” yapılır.
Ör/
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece
Sen o yılanın sözlerine bakma.
Bir cennette yaşıyoruz farkında değiliz.
Sabahtan uğradım ben o fidana.
Yedi tepeli şehrimde bıraktım gonca gülümü.
(Benzeyen “sevgili” yok. Kendisine benzetilen “gonca gül” var.)
Şu beşikte yatan meleğe bakınız.
(Benzeyen “bebek” yok. Kendisine benzetilen “melek” var.)
Benzetme unsurlarından “Benzeyenle” yapılan istiaredir.
Ör/
Yanan alnım duvarda, sönen gözlerim camda
Rüzgâr, yüzümü kesiyor.
Ay, ağaç dalları arasından yere damlıyordu.
Can, kafeste durmaz, uçar.
A kara kız kara kız
Saçlarını tara kız
Gönlüm uçtu yuvadan
Perçeminde ara kız
(Benzeyen “gönül” var. K.Benzetilen “kuş” yok.)
Tekerlek yollara bir şeyler anlatıyor.
(Benzeyen “tekerlek” var. K.Benzetilen “insan” yok.)
Ufukta günün boynu büküldü.
(Benzeyen “güneş” var. K.Benzetilen “insan” yok.)
Not: Kişileştirme sanatının olduğu her yerde “Kapalı istiare” vardır.
Benzetme amacı güdülmeksizin bir sözcüğün başka bir söz yerine kullanılmasıdır.
Ör/
Kan tükürsün adını candan anan dudaklar
Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun.
Halit Ziya’yı okudun mu?
Güçlü kalemlerimizden birisi de Akif’tir.
Bir hilal uğruna ya Rab ne güneşler batıyor!
Sivas mandayı kabul etmedi.(Kongre üyeleri)
Bir sözün iki anlama gelecek şekilde fakat daha çok uzak anlamının kastedilerek kullanılmasıdır. Bu anlamların ikisi de gerçektir. Bu yönüyle kinayeden ayrılır; çünkü kinayede mecaz anlam çağrıştırılır.
Ör/
Bu kadar letafet çünkü sende var
Beyaz gerdanında bir de ben gerek
Ben: 1.Tendeki ben, benek. 2.Birinci tekil kişi.
Ör/
Ulusun, korkma nasıl böyle bir imanı boğar
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar
Ulusun: 1.Yücesin, asilsin. 2. Köpek gibi ses çıkarsın.
Tahir Efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp tahirdir.
Tahir: 1. İsim 2. Temiz
Gül yağını eller sürünür çatlasa bülbül.
Eller: 1. Organ adı 2. Yabancılar.
Kanmadık gayş eden bu maviliğe.(Y.Kemal)
Kanmadık: 1. Aldanmadık 2. Doymadık.
V- Kişileştirme (Teşhis ve İntak):
İnsan dışındaki varlıkların insan kişiliğinde gösterilmesi (Teşhis) ve konuşturulması (İntak) sanatıdır.
Ör/
Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilal.
Salkım söğütler yıkıyordu suda saçlarını.
Tilki, kargaya: “Sesinizin çok güzel olduğunu söylüyorlar.” dedi.
Sustukça, sema kalbime hicranı fısıldar.
Bulutlar gözyaşı döktüler.
Menekşeler külahını kaldırır.
Not: Her intak aynı zamanda bir teşhistir.
VI- Abartma (mübalağa):
Bir durumu olduğundan çok büyük ya da çok küçük gösterme sanatıdır.
Ör/
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda.
Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır.
Gözüm yaşı değirmenler yürütür.
Sekizimiz odun çeker
Dokuzumuz ateş yakar
Kaz kaldırmış başın bakar
Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.
Kaygusuz Abdal
Alem, sele gitti gözüm yaşımdan. (K.oğlan)
Kibrit kutusu gibi bir evimiz var.
VII- Kinaye:
Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamıyla birlikte kullanmaktır.
Ör/
Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
Bulamadım dünyada gönüle mekân
Nerede bir gül bitse etrafı diken
Odamın her zaman kapısı açıktır
Bu memlekette de sabah olacak Haluk
Anlamca birbirine karşıt olan durumların, fikirlerin bir arada kullanılmasıdır.
Ör/
Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
Karlar altında bir ilkbaharım
ben.
Ne efsunkâr imişsin ey didar-ı hürriyet
Esir-i aşkın olduk, gerçi kurtulduk esaretten.
Neden böyle düşman görünürsünüz
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar
Cahit S. Tarancı
Bir ustaya olsam çırak
Bir olurdu yakın ırak
Ağlarsam ağladın, gülersem güldün. (A.Veysel)
IX- Hüsn-i Talil:
Bir şeyin meydana gelişini, kendi sebebi dışında daha güzel bir sebebe bağlama sanatıdır.
Ör/
Hurşide baksa halkın gözleri dolagelir
Zira görünce hatıra ol mehlika gelir.
Sen gelip geçesin diye ey yar,
Ağaçlar yapraklarını yoluna sermiş.
Köyün girişinde karşılamak için beni,
Dizilmiş sıra sıra köyün tüm selvileri.
Güzel şeyler düşünelim diye
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar
Ateşte kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan bağa Çoban Çeşmesi
Renk aldı özge ateşimizden şerab ü gül
Peymane söylesün bunu gülzâr söylesün
Bilinen bir şeyi, anlam inceliği oluşturmak için bilmiyor görünme sanatıdır.
Ör/
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
O çay ağır akar, yorgun mu bilmem
Mehtabı hasta mı solgun mu bilmem.
Su insanı boğar ateş yakarmış
Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Yılın ilk karı yağdı
İyice kılsaldı günler
Ölülerimiz üşür mü ki?
Bir sözcüğün tekrarıyla anlamın ve anlatımın güçlendirilmesidir.
Ör/
Beni bende demen, bende değilim.
Bir ben vardır benden içeri.
Kimse yetişmemiş kimseye
Kimse kimseyi anlayamaz
Kimse kimseyi eğitmemiş.
Dedim inci nedir dedi dişimdir
Dedim kalem nedir dedi kaşımdır
Dedim on beş nedir dedi yaşımdır
Dedim daha var mı dedi ki yok yok
Hepsi gider, bu kubbede kalacak
Âşık sesi, şâir sesi, er sesi
Bizi bundan sonra sarıp alacak
Tanrı sesi, sanat sesi, yâr sesi
Yazılışları aynı anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
Ör/
Kuleden
Ses geliyor kuleden
O kaş, o göz değil mi?
Beni sana kul eden
Dünyasına dünyasına
Aldırma sen dünyasına
Dünya benim diyenin
Dün gittik dün yasına
Kalem böyle çalınmıştır yazıma
Yazım kışıma uymaz, kışım yazıma
Kısmetindir gezdiren yer yerseni
Arşa çıksan akıbet yer yer seni
Anlam bakımından birbirine uygun ve birbiriyle ilişkili olan kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır.
Ör/
Bülbüllerin ister seni ey gonce-dehen gel
Gül gittiğini anmayalım gülşene sen gel
Kılıçla, mızrakla, topla, tüfekle
Başımız bir kere eğilmemiştir.
Yine bahar geldi, bülbül sesinden
Sada verip seslendi mi yaylalar
Çevre yanın lale sümbül bürümüş
Gelin olup süslendi mi yaylalar
Deli eder insanı bu dünya
Bu gece, bu yıldızlar, bu koku
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaçlar
Sözü beklenmedik bir sonla bitirmektir.
Ör/
Başın mı ağrıyor
Bir çeyreğe iki aspirin
Dişin mi ağrıyor
Çek kurtul
Verem misin
Onun da çaresi var
Ölür gidersin.
Bir kelimeyle geçmişteki bir olayı, şahıs veya meşhur bir eseri hatırlatma sanatıdır.
Ör/
Daha dün neşe verirken yâdı
Gömelim ağlayarak kalbimize
Şimdi hicran dolu sadabad’ı
Onu son matem unutturdu bize.
Mecnun oluruz lezzet-i iksir ile nâgâh
Nâgâh açılır sırrına aşkın nice bin râh
Sultan Süleyman’a kalmayan dünya
Bu dağlar yerinden ayrılır bir gün
(Hz. Süleyman hatırlatılır)
Gökyüzünde İsa ile
Tur Dağında Musa ile
Elindeki asa ile
Çağırayım Mevla’m seni
Hz. İsa’nın göğe yükselişi.Hz. Musa’nın Tur’da Allah’la konuşması ve asa ile gösterdiği mucizeler.
Bir kişiyi, olayı ya da durumu alaylı yoldan, iğneleyici dille eleştirme sanatıdır. Bir sözün taşıdığı anlamın tam tersini kastetmektir. Çirkin birinin güzelliğinden, cimri birinin cömert-liğinden söz etmek gibi.
Ör/
Yiyin efendiler yiyin bu han-ı yağma sizin
Doyuncaya, tıksırıncaya, patlayıncaya kadar yiyin.
Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden. (Bravo bu kadar basit bir şeyi okuyabiliyorsun)
Kitapları sandıkta sakladığına bakılırsa okumayı seven bir insansın. (okumayı sevmeyen
O kadar akıllıdır ki sorma gitsin.
Yazısı o kadar güzel ki, üç kişi zorlukla okuduk.
Her nere gidersen eyle talanı
Öyle yap ki ağlatasın güleni
Bir saatte söyle yüz bin yalanı
El bir doğru söz söylese inanma
Birinci dizede söylenen sözlerle ilgili olarak ikinci dizede bazı sözlerin bir sıra gözetilerek anlatılmasıdır.
Ör/
Gönlüde ateştin gözümde yaştın
Ne diye tutuştun ne diye taştın.
Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı.
Şevk akşamında Endülüs üç defa kırmızı
Bağ-ı dehrin hem hazanın hem baharın görmüşüz.
Biz neşatın da gamın da rüzgarın görmüşüz
Herkesin söyleyebileceği kadar basit görünen derin anlamlı, taklidi zor söz söylemektir.
Ör/
Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir.
Ete kemiğe büründüm, Yunus diye göründüm.
Şiirde aynı sesin fazla kullanılmasıyla oluşan, sese dayalı bir sanattır.
Ör/
Eylülde melül oldu gönül soldu da lale
Bir kâküle meyletti gönül geldi bu hale
(“l” sesi çokça tekrarlanır)
Bir büyük boşlukta bozuldu büyü.
(“b” sesi çokça tekrarlanır)
Dest bûsu arzusuyla ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım sunun anınla yare su
Fuzuli
Karşı yatan karlı kara dağlar, kararıptır otu bitmez
Düzyazıda yapılan kafiyedir.
Ör/
Keman görünce kaşların sanır,
İnci görünce dişlerin sanır.
Söylediğinden geri döner gibi yaparak düşünceyi daha güçlü ifade etme sanatıdır.
Ör/
Erbab-ı teaşür çoğalıp şair azaldı
Yok, öyle değil, şairin ancak adı kaldı
Al yanaktan buse alsam
Yanak olmaz, dudak olsun
Yanıt alma amacı gütmeden, duyguyu ve anlamı güçlendirmek için, anlatılmak istenen-lerin soru biçiminde anlatılmasıdır.
Beni candan usandırdı cefadan yâr usanmaz mı
Felekler yandı ahımdan muradım şemi yanmaz mı
Fuzuli
Kim söylemiş beni
Süheyla’ya vurulmuşum diye?
Kim görmüş ama kim,
Eleni’yi öptüğümü,
Yüksek kaldırım’da güpegündüz?
]]>1. Yanlıştan beri, doğrudan ileri yaşıyor. Sevgiyi bilgiyi gönlünde taşıyor. Hatayı, yaftayı bir bir aşıyor.
Yukarıdaki cümlede olduğu gibi düzyazıda kullanılan uyaklara ne ad verilir?
A) Aliterasyon B) Seci
C) Cinas D) Tunç uyak
E) İmale
2.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde bir söz sanatı yoktur?
A) Açıldıkça ört beni
Var olduğun bileyim
B) Gözlerimin yaşları
Mermere aksa deler
C) Gizli sevda çekmesi
Ateşten gömlek imiş
D) Sevdiğim semanın güneşi, mahı
Seni seven âşık çekmez mi ahı
E) Tanrı emaneti yâre bir selam
Götür bir tenhada ver seher yeli
3. Minnet Hûda’ya devlet-i dünya fena bulur
Baki kalır sahife-i âlemde adımız
Yukarıdaki dizelerde geçen “Baki” sözcüğü hem şairin adı hem de “kalıcı, ebedi” anlamındadır.”Baki” sözcüğünün kullanımından doğan bu sanata ne ad verilir?
A) Cinas
B) Tevriye
C) Kinaye
D) Seci
E) İstiare
4. “Eylülde melûl oldu gönül, soldu da lale.” dizesinde aynı seslerin art arda sıralanmasının ortaya çıkardığı ahenkten oluşan sanata ne ad verilir?
A) Seci B) Cinas
C) Telmih D) Aliterasyon
E) Tekrir
5 . Ben yürürüm Mustafa Kemal de yürür
Ben yemek yerim
Mustafa Kemal de yemek yer
Ben şiir yazarım
Mustafa Kemal devlet kurar
Yukarıdaki dizelerin tamamı düşünüldüğünde son iki dizede hangi sanata yer verilmiştir?
A) Teşhis
B) Hüsn-i talil
C) Kinaye
D) Terdit
E) Tariz
6. Gündüz gelme gece gel
Bekle sular kararsın
Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cinas
B) Seci
C) Teşbih
D) Tezat
E) Kinaye
7. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde “kinaye” yoktur?
A) Sakla samanı gelir zamanı.
B) Her koyun kendi bacağından asılır.
C) Dost ile ye iç alışveriş etme.
D) Ayağını yorganına göre uzat
E) Damlaya damlaya göl olur.
8. Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller gibi
Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mübalağa
B) Cinas
C) Teşhis
D) Kinaye
E) Telmih
9. Aşağıdakilerin hangisinde herhangi bir söz sanatı yoktur?
A) Bir süre bekledik onu durakta
B) Bir renge bürünmüş yanıyor Marmara içten
C) Oklar gibi fışkırmada her yandan ışıklar
D) Bir pembe bulut bağrı delinmiş kanamakta
E) Yorgun uyuyan tekneler altında uzakta
10. Aşağıdakilerin hangisinde duyular arası aktarma söz konusudur?
A) Süzülüp akasya dallarından gün
Erir damla damla ayaklarında
B) Sesin perde perde genişledikçe
Solan gözlerinden yağarken gece
C) Sürür eteğini silik ve ince
Bir gölge bahçenin uzaklarında
D) Sen böyle kederden taştığın akşam
Derim dudağında şarkı ben olsam
E) Yalnız senin tatlı esen havanda
Kendi milli gururumu sezerim
11. Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
Yukarıdaki dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangileri vardır?
A) İstiare – hüsn-i talil
B) Kinaye – istiare
C) Teşhis – hüsn-i talil
D) İstiare – tecahül-i arif
E) Tenasüp – istifham
12. Aşağıdaki dizelerden hangisi karşısında verilen söz sanatına örnek olamaz?
A) Ateşten kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi (Hüsn-i tatil)
B) Ay zeytin ağaçlarından yere damlıyordu. (İstiare)
C) Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz (Tezat)
D) Onun ölümüne gökyüzü ağladı. (Teşhis)
E) Aşk derdiyle hoşum el çek ilacımdan tabib (Telmih)
13. Cebeci köprüsünün üstü
Karınca yuvasına benziyor
Hamallar, körler, topallar
Oturmuş nasibini bekliyor
Bu dizelerde aşağıdaki sanatlardan hangisi vardır?
A) Teşhis B) Teşbih
C) İntak D) İstiare
E) Nida .
14. Bir gül mahzun durup bahçede
Yanakları yorgun
Bu dizelerdeki sanat, aşağıdaki açıklamalardan hangisine uygundur?
A) İnsan dışındaki varlığa insan özelliği verme
B) İnsan dışındaki varlığı konuşturma
C) Söylediği sözün aksini kastetme
D) Varlığın davranışlarını bilinenden farklı bir nedene yorma
E) Geçmişteki bir olayı hatırlatma
Edebiyat / Dil ve Anlatım Kaynak Sitesi
CEVAPLAR
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
| B | A | B | D | D | D | C |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| A | A | E | D | E | B | A |
]]>
1. Bir yol öpemedim kara gözünden (I)
Geçilmez ki cilvesinden nazından
Nokta dudağından, (II) şirin sözünden (III)
Kiraz dudaklımın, (IV) inci dişlimin (V)
Yukarıda numaralanmış söz öbeklerinden hangi ikisinde “benzetme” ilgisi yoktur?
A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.
D) III. ve IV. E) III. ve V.
2.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde “cinas” vardır?
A) Ağaçlar kökünden kopacak gibi Bir türlü dinmiyor başlayan tipi
B) Ya ümit sizsiniz Ya da ümitsizsiniz
C) Suçu yok aynaların çirkinliğimizde Onlara şaşı bakan biziz
D) Aydınlanır senin için geceler Güneş gibi görünürsün
E) Seda verip seslendi mi yaylalar Gelin olup süslendi mi yaylalar
3. Aşağıdakilerin hangisinde intak sanatı vardır?
A) Bir aslan “miyav” dedi.
B) Minik fare kükredi.
C) Kediyle köpek arkadaş olmuş.
D) Bir kuş: “Bir kedi gördüm galiba.” dedi.
E) O: “Her kuşun eti yenmez.” diyordu.
4. Şiir elif Şiir lam
Şiir tarifsiz kelam
Şiir sözün duası
Yukarıdaki dizelerde hangi edebi sanat vardır?
A) Teşbih B) Tecahül-i arif
C) Tezat D) Hüsn-i talil
E) Teşhis
5. Hangi aya kapı çalsam
Satar beni gününe
Gün geceye bırakır
Gece kor yatar beni
Bu dizelerdeki “ay, gün, gece” sözcükleri arasındaki anlam ilişkisi, aşağıdaki sanatlardan hangisiyle adlandırılır?
A) Tenasüp B) Telmih C) İstiare
D) Teşbih E) Tekrir
6. Karadutum, çatal karam, çingenem
Kar tanem, nur tanem, bir tanem
Bu dizelerdeki edebi sanatlar, aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A)Telmih – cinas B)Teşbih – teşhis
C)Kapalı istiare – kinaye D)Tecahül-i arif – teşbih
E)Açık istiare – tekrir
7. O sabah yine maviydi gökyüzü
Başladı az sonra kuşların türküsü
Sabah rüzgârı ne bilsin ölümü
Esti durdu kırlarda keyfince
Bu dizelerde aşağıdaki edebi sanatlardan hangisi vardır?
A) İstifham B) Teşbih
C) Nid D) Teşhis
E) Mübalağa
8. “Hülyana karışmasın ne şehir ne de çarşı” dizesindeki edebi sanat, aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Gönlümü yayla yaptım Bingöl çobanlarına
B) Yan odadan bir ince ses diyor gibi: “Gel!”
C) Kim benim gibi erir derdinden
D) Gülleri gördükçe gönlüm bir bülbül
E) Altımda bir hasır, yanda da ihtiyar çınar
9. Çukurova bayramlığın giyerken
Çıplaklığın üzerinden soyarken
Şubat ayı kış yelini kovarken
Cennet demek sana yakışır dağlar
Bu dizelerde kişileştirilen varlıklar aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) Bayramlık – kış yeli
B) Çukurova – cennet
C) Dağlar – bayramlık
D) Cennet – kış yeli
E) Çukurova – şubat ayı
10. I. Yazılışı, söylenişi bir, anlamı ayrı iki sözün bir arada bulunması sanatıdır.
II. Bir olayın meydana gelişini, gerçek sebebi dışında güzel bir sebebe bağlamaktır.
III. Divan edebiyatında nesirdeki kafiyeye verilen addır.
IV. Konuşma kabiliyeti olmayan varlıkların konuşturulmasıdır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerde aşağıdakilerin hangisinden söz edilmemiştir?
A) İntak B) Tecahül-i arif C) Cinas
D) Seci E) Hüsn-i talil
11. I. Karanlıktan korktuğumu bilir de uyumaz geceleri yıldızlar
II. Ey seğiren yollar ey çağıran yollar
III. Âlem sele gitti gözüm yaşından
IV. Akşam, yine akşam, yine akşam
Bu dizelerde aşağıdaki sanatlardan hangisi yoktur?
A) Tekrir (yineleme)
B) Nida (seslenme)
C) Hüsn-i talil (güzele yorma)
D) Mübalağa (abartma)
E) Tezat (karşıtlık)
12. Bulunmaz mı yâr sana
Çünkü Ferhat’ım dersin
Şu dağları yarsana
Bu dizelerde bulunan sanatlar, aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) Tevriye – telmih
B) Cinas – telmih
C) Seci – tezat
D) Teşbih – cinas
E) Teşbih – teşhis
13. Geri dönmenin ümidiyle ey güzellik mumu
Ateş yanar gece, başında şamdanların
Bu dizelerde olduğu gibi bir olayı bilinenden farklı bir nedene yorma sanatına ne denir?
A) Kinaye B) Teşhis
C) Hüsn-i talil D) Tecahül-i arif
E) Telmih
Edebiyat / Dil ve Anlatım Kaynak Sitesi
CEVAPLAR
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
||||||
| B | B | D | A | A | E | D | ||||||
|
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
|||||||
| E | E | B | E | B | C | |||||||
]]>
1. Yeşil ördek yayılıyor çemende
Mehdi günü doğar ahir zamanda
Yukarıdaki dizelerde görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Kinaye
C) Asonans
D) Telmih
E) Tevriye
2. Şişede durduğu gibi durmaz ki kâfir
Tutar insana yaşamayı sevdirir
Yukarıdaki beyitte görülen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tekrir
B) Terdid
C) Rücu
D) İrsal-i Mesel
E) Akis
3. Genç şairlerden biri Necip Fazıl’a bir konferansta şaka yapmak ister. Kürsünün üzerine bir salatalık bırakır. Kürsüye çıkan üstat, durumu inceden sezer ve topluluğa dönerek:
– İçinizden biri kimliğini düşürmüş, der.
Yukarıdaki fıkrada görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mübalağa
B) Tariz
C) Tezat
D) İstiare
E) Nida
4. “Mutluluk dağlar gibidir; ses verir ama kımıldamaz; bekler ki sen ona gidesin.”
Yukarıdaki cümlede hangi söz sanatlarına başvurulmuştur?
A) İstiare – teşhis
B) Cinas – tezat
C) Hüsn-i ta’lil – tezat
D) Teşbih – istiare
E) Teşbih – teşhis
5. Birçok giden memnun ki yerinden
Çok seneler geçti dönen yok seferinden
Bu dizelerde görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstiare (Eğreltileme)
B) Teşbih (Benzetme)
C) Telmih (Anımsatma)
D) Tecahül-i arif (Bilmezlikten gelme)
E) Teşhis (Kişileştirme)
6. Bir cefam vardı bin oldu
Aktı gözüm yaşı sel oldu
Bu dizelerde görülen edebi sanatlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Teşbih – Mübalağa
B) İstiare – Kinaye
C) Tezat – Tecahül-i arif
D) Cinas – Teşbih
E) Tevriye – Kinaye
7. “Yüce dağ başında siyah tül vardır.”
Yukarıdaki dizede görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Mübalağa
C) İstiare
D) İstifham
E) Seci
8. Sabret, sabret inci tanem, bekle beni
Döneceğim mutlaka, sabret!
Bu dizelerde görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tekrir – Teşbih
B) Tenasüp – İstiare
C) İstiare – Tekrir
D) Mecaz-ı Mürsel – Teşbih
E) Tenasüp – Mecaz-ı Mürsel
9. (I) Körfezin rengini günlerce unutamadım. (II) Kıyıdan dağları denizi seyrettim bir gün. (III) Dağlar, denizin etrafında bir duvar oluşturuyor. (IV) Yeşil, gösterişli bir kürk gibi. (V) Suyun rengi kimi yerde mavi, kimi yerde yeşil oluyor.
Bu paragrafta numaralandırılmış cümlelerden hangisi ikisinde benzetme sanatı yapılmıştır?
A) I ve II
B) II ve III
C) III ve IV
D) I ve IV
E) II ve V
10. Kitap, Anadolu’nun ortasındaki bu köyün sorunlarını ele alıyor.
Yukarıdaki cümlede aşağıdaki söz sanatlarından hangisi yapılmıştır?
A) Teşbih
B) Ad Aktarması
C) Teşhis
D) Telmih
E) Nida
11. Yüreğim sıcak, yüreğim soğuk, yüreğim ayaz
Bir gülsen kar yağacak bembeyaz
Bu dizelerdeki edebi sanatlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Teşbih – Teşhis
B) Tekrir – Teşbih
C) Tezat – Tekrir
D) Tezat – Teşhis
E) Telmih – Tekrir
12. “Ankara BM’nin son kararına karşı gereken önlemlerin kısa bir sürede alınacağını açıkladı.” cümlesinde görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mübalağa
B) Tariz
C) Ad Aktarması
D) Tenasüp
E) İstiare
EDEBİ SANATLAR-SÖZ SANATLARI
http://dersimizedebiyat.org
1 D 2 B 3 B 4 E 5 A
6 A 7 C 8 E 9 C 10 B
11 C 12 C
]]> 1. “Dişin mi ağrıyor?
Çek kurtul.
Başın mı ağrıyor?
Bir çeyreğe iki aspirin.
Verem misin?
Üzülme onun da çaresi var,
Ölür gidersin…”
Bu dizelerde görülen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tezat
B) Terdid
C) Telmih
D) Tariz
E) Mübalağa
2. “Doya doya sevemedim kuzumu.” cümlesindeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih- Beliğ
B) Hüsn-i Ta’lil
C) Açık eğreltileme
D) Kapalı eğreltileme
E) Mecaz-ı Mürsel
3. “Kaçan balık büyük olur
Kaçamayan ızgara.”
Yukarıdaki dizelerde altı çizili sözcükle yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstiare
B) Teşhis
C) Teşbih-i Beliğ
D) Cinas
E) Tevriye
4. “Aramızdan bir çınar daha devrildi.” cümlesindeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih-i Beliğ
B) Mecaz-ı Mürsel
C) Tecahül-i Arif
D) Tevriye
E) Eğreltileme
5. Hiç korkmadım çelişkiden
Onaylanmayan ilişkiden
Ne çoğaldım övgüden
Ne azaldım yergiden
Yukarıdaki dörtlükte altı çizili kelimelerle yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Kinaye
C) Tezat
D) Tevriye
E) Cinas
6. Bana kaderimin bir oyunu mu bu?
Aldı sevdiğimi, verdi zulümü
Dünyaya doymadan göçüp gideceğim
Yoksa yaşamanın kanunu mu bu?
Bu dörtlükte “şairin bildiği bir durumu bilmezlikten gelme” yoluyla yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Rücu
B) İstifham
C) Hüsn-i ta’lil
D) Tecahül-i arif
E) Tenasüp
7. Her nefeste eyledik yüz bin günah
Bir günaha etmedik hiçbir gün ah
Bu dizelerde olduğu gibi, söylenişleri bir, anlamları ayrı iki sözü bir arada bulundurma sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cinas
B) Tevriye
C) Hüsn-i Ta’lil
D) Teşbih
E) Tenasüp
8. Deveye, “İniş mi seversin, yokuş mu?” diye sormuşlar; “Düz başıma mı yıkıldı?” demiş.
Yukarıdaki diyalogda görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Cinas
C) İntak
D) Telmih
E) Seci
9. I. Ağlarım yâdıma geldikçe gülüştüklerimiz (Tezat)
II. Bizim gemi martı gibi pek oynak (Teşbih)
III. Çal sevdiceğim, çal güzelim, çal meleğim (Cinas)
IV. Bakıyorum bugün erkencisin! (Tariz)
V. Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi (Telmih)
Numaralandırılmış dizelerden hangisinde parantezle gösterilen söz sanatı yanlış verilmiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
10. Gördükler, cevizler, iğdelerin
Gidin bakın gölgeleri orda mı?
Yukarıdaki dizelerde kullanılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kinaye
B) Telmih
C) Tezat
D) Tecahül-i Arif
E) Teşbih
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişileştirme yapılmıştır?
A) Her gün binlerce öykü kaydediyor Beyoğlu’nun kancık sokakları
B) Şirket kurulurken bana da ortaklık teklif edileceğini sanmıştım.
C) Minicik adam, kalın sesiyle seyircinin dikkatini çekmişti.
D) Bu küçük odaya tıkıldık, kaldık.
E) Yüzünden düşen bin parça, gül biraz!
12. “Zavallının yüzüne kara çaldılar.” cümlesinde yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Abartma
B) Kinaye
C) İstiare
D) Telmih
E) Tariz
EDEBİ SANATLAR-SÖZ SANATLARI
http://dersimizedebiyat.org
1 B 2 C 3 A 4 B 5 C
6 D 7 C 8 C 9 C 10 D
11 A 12 B
]]>1. Bir sözü hem mecaz hem gerçek anlamını düşündürecek biçimde kullanmaya “kinaye” denir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek kullanılmıştır?
A) Ey kimsesizler, el veriniz kimsesizlere
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere
B) Bir damla inciydi kirpiklerinde
Aşkın ıstıraplarla dolu rüyası
C) Bulmadım dünyada gönüle mekan
Nerde bir gül bitse etrafı diken
D) Ne içindeyim zamanın
Ne de büsbütün dışında
E) Ve günlerden bir gün, bir sabah erken
Kuşluk vaktinde, bülbüller öterken
2. Eskici dükkanındaki asma saat,
Çelik bir şal atmış omuzlarına.
Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi kullanılmıştır?
A) Benzetme
B) Abartma
C) Hüsn-i Ta’lil
D) Cinas
E) Teşhis
3. Aşağıdaki edebi sanatlardan hangisi için kullanılan örnek dize yanlıştır?
| Edebi sanat | Örnek cümle | ||
| A) | Hüsn-i Ta’lil | O kadar çaldı ki yürekten; türküler aşındırdı kavalı. | |
| B) | Akis | Senin aşkın ateştir, ateşin gül bahçesi. | |
| C) | Kinaye | Gül, dikensiz olmaz. | |
| D) | Aliterasyon | Kara bağrım kar altında kütür kütür kütüler. | |
| E) | Tezat | Ne zeki çocuk; on yaşında okumayı söktü. |
4. Yarın dudağından getirilmiş
Bir katre alevdir bu karanfil
Bu dizelerde görülen söz sanatları hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Güzel benzetme – Tenasüp
B) Benzetme – Tevriye
C) Tenasüp – Tezat
D) Güzel benzetme – Aliterasyon
E) Benzetme – Tenasüp
5. Rengin uçmuş nen var sunam, ak sunam
Söyle bana, emret, sana can sunam
Bu iki dizede geçen “sunam” sözcükleri arasında hangi söz sanatı vardır?
A) Benzetme
B) Abartma
C) Tevriye
D) Telmih
E) Cinas
6. Ey name sen ol mah-likeden mı gelirsin
Ey hüdhâd-ı ümmid Saba’dan mı gelirsin
dizelerinde “Saba” melikesi Belkıs ile Süleyman kıssası hatırlatılmıştır.
Örneği ve açıklaması verilen bu edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Telmih
B) Tenasüp
C) Tevriye
D) İstiare
E) İstifham
7. Bugün keyfim yok
Karnım da aç değil idi
Bir çeyrek inekle
İki kasa ekmek yiyebildim
Bu dörtlük halk arasında söylenen anonim bir söyleyiştir.
Yukarıdaki dizelerde ağır basan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mübalağa
B) Telmih
C) Tenasüp
D) Assonans
E) Leff ü Neşr
8. Kani ol gül gülerek geldiği demler şimdi
Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz
Bu beytin birinci ve ikinci dizesinde görülen edebi sanatlar aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Teşbih – Tezat
B) Tevriye – Aliterasyon
C) İstiare – Tezat
D) Teşbih – İstiare
E) İstiare – Teşbih
9. Deniz beni bekliyor.
Yavuklum, sokaklar
Beni bekliyor.
Ben adımı kazıyorum
Yaz gölünde geyik gibi
Yüzen ağaca.
Bu dizelerde ağır basan edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) İntak
B) Seci
C) Teşhis
D) Assonans
E) Tecahül-i Arif
10. “Murathan Mungan, günümüz edebiyatının güçlü kalemlerindendir.” cümlesinde hangi söz sanatı vardır?
A) Kinaye
B) Tevriye
C) Tecahül-i Arif
D) Mecaz-ı Mürsel
E) Seci
11. “Tatilde onunla yaşadıklarım bir rüya gibiydi.”
Yukarıdaki cümlede yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstiare
B) Teşbih
C) Tezat
D) Kinaye
E) Tevriye
12. Aşağıdakilerin hangisinde teşhis sanatı yapılmamıştır?
A) Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış.
B) Camekandaki kitap beni al diye gözlerimin içine bakıyordu.
C) Koca şehirde ışıklar dans ediyor.
D) Her yokuşun bir inişi vardır diyorlar.
E) Uyanan bir düşünce bir daha kolay kolay uyuyamaz.
EDEBİ SANATLAR-SÖZ SANATLARI
1 C 2 E 3 E 4 A 5 E
6 A 7 A 8 C 9 C 10 D
11 B 12 D
]]>1. “Her an kalbimde sivri bir ok.” dizesinde hangi söz sanatı vardır?
A) Teşbih
B) Tezat
C) Tariz
D) İstiare
E) Mecaz-ı mürsel
2. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak
Ve bir zaman semaya bakacaksın ağlayarak
Bu dizelerdeki altı çizili sözle yapılan edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mecaz-ı mürsel
B) Teşbih-i beliğ
C) Kinaye
D) Telmih
E) İstiare
3. Pazara gittiğimizde bir satıcının “lokuma gel hanım, lokuma” diye bağırdığını işitiriz. Yanına vardığımızda lokum değil de kayısı sattığını fark ederiz.
Satıcı, bu söz oyunuyla hangi edebi sanata başvurmuş olur?
A) İstiare
B) Teşbih
C) Tevriye
D) Tenasüp
E) Cinas
4. Neden
Her aşkın içinden ayrılık geçiyor biraz?
Neden
Seni seviyorum diye bağırıyorum, avaz avaz?
Bu dizelerde görülen en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tecahül-i arif (Bilmezlikten gelme)
B) İstiare (Eğreltileme)
C) Mecaz-ı mürsel (Ad aktarması)
D) Telmih (Anımsatma)
E) Tariz (Dokundurma)
5. “Elma yanaklı, selvi boylu yâr.”
Yukarıdaki dizede aşağıdaki sanatlardan hangisi vardır?
A) Aliterasyon
B) Seci
C) Kinaye
D) İstiare
E) Teşbih-i beliğ
6. Çağır Karacaoğlan çağır
Taş düştüğü yerde ağır
Gönül sevdiğinden soğur
Görülmeyi, görülmeyi
Bu dörtlüğün ikinci dizesinde yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tecahül-i arif
B) Mecaz-ı mürsel
C) İrsal-i mesel
D) Leff ü Neşr
E) Terdid
7. “Evet oğlum, Hoca sevmezdi bilirim Saray’ı
Ama sövmezdi de hoşlanmadığından dolayı”
Bu dizelerde görülen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Telmih
C) Tekrir
D) Mecaz-ı Mürsel
E) Tariz
8. Kapım dillenir geceleri
Saçların yüzümü örttükçe
Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Kinaye
C) Teşhis
D) İntak
E) Tevriye
9. Ağla, ağla halime
Gülme, kapat gözlerini
Görme, hiçbir şey söyleme!
Altı çizili sözcükler arasındaki anlam ilişkisine benzer bir kullanım aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) İyi gün dostu çok olur.
B) Alçak yerin tepeciği kendini dağ sanır.
C) Boş çuval dik durmaz.
D) Dipsiz bir kuyudur aşk.
E) Bir kız vardı, yok gibi güzel.
10. Büyüksün İlahi büyüksün büyük
Büyüklük yanında kalır pek küçük
Birinci ve ikinci dizede yapılan söz sanatları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I.Dize II.Dize
A) Telmih Tariz
B) Tezat Teşbih
C) Tekrir Tezat
D) Teşbih Tekrir
E) Tariz Telmih
11. “Dertli bağrımda camdan bir kalp var.” cümlesinde bulunan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstiare
B) Kinaye
C) Tariz
D) Terdid
E) Mübalağa
12. Nasrettin Hoca’ya bir mecliste sohbet ederken içlerinden biri:
– “Hocam, kızmayın ama karınız çok geziyor.” der.
– Hoca da: “İftira etmeyin, o kadar çok gezse de ara sıra bizim eve uğrar.” diye karşılık verir.
Nasrettin Hoca’nın bu sözü aşağıdaki edebi sanatlardan hangisine örnek olabilir?
A) Mecaz-ı Mürsel
B) Kinaye
C) Tariz
D) İstiare
E) Tevriye
EDEBİ SANATLAR-SÖZ SANATLARI
http://dersimizedebiyat.org
1 A 2 E 3 A 4 A 5 E
6 C 7 D 8 C 9 E 10 C
11 A 12 C
1. İçimde kor donar, buzlar tutuşur,
Yağan ateş midir, kar mıdır bilmem
İkiliğin ikinci dizesinde görülen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Telmih
B) Cinas
C) İstiare
D) Tecahül-i Arif
E) Teşbih
2. “Çatma kurban olayın çehreni ey nazlı hilal!”
dizesinde hangi edebi sanatlar vardır?
A) Teşhis – Mecaz-ı Mürsel
B) Teşhis – Hüsn-i Ta’lil
C) Cinas – Tevriye
D) Teşbih – Hüsn-i Ta’lil
E) Kinaye – Telmih
3. “Can kafeste durmaz, uçar gider bir gün elbet”
Yukarıdaki dizede görülen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) İstiare
C) Kinaye
D) Tevriye
E) Telmih
4. Güğüm bir gün testiye,
“Yola çıkalım” dedi.
Testi “Korkarım” dedi.
Evde kalmak istedi.
Bu dizelerde “güğüm”e insan özellikleri verilerek konuşturma yoluyla yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşhis
B) İstifham
C) Leff ü Neşr
D) İntak
E) Seci
5. I. Ağaçlar sonbaharda elbiselerini soyunur.
II. O zeytin gözlere doyamadım, diyerek sızlanıyordu.
III. Taşıma su ile değirmen dönmez.
IV. Nihat’ın golüyle stat ayağa kalktı.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde bulunan söz sanatları aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Tevriye – Teşbih-i beliğ – Cinas – Teşbih
B) Kinaye – İstiare – Tevriye – Teşbih
C) Teşhis – Teşbih-i beliğ – Kinaye – Mecaz-ı Mürsel
D) Tevriye – Teşbih – Kinaye – Seci
E) Teşhis – İstiare – Tevriye – Mecaz-ı Mürsel
6. “O evine çok bağlı bir insandı.” cümlesinde görülen söz sanatı aşağıdakilerden hangisinde vardır?
A) Gelecek çağ, sevgi çağı olacaktır.
B) Mum dibine ışık vermez.
C) Bu adam, tilki gibi kurnaz biridir, dikkat et.
D) Dost dost diye nicesine sarıldım.
E) Necip Fazıl’ı okumaktan bir an bile sıkılmam.
7. Kara gözler, kara gözler
Kararmış kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
Bu dörtlükteki altı çizili sözcüklerle yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mecaz-ı Mürsel
B) Kinaye
C) Tariz
D) Tevriye
E) Cinas
8. Ben gidersem sazım sen kal dünyada,
Gizli sırlarımı aşikar etme.
Yukarıdaki dizelerde ağır basan edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kinaye
B) Telmih
C) Tevriye
D) Teşhis
E) İstiare
9. İçmiş gibi geceyi bir yudumda,
Göğün mağrur bakışlı bulutları.
Bu dizelerde ağır basan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih
B) Tecahül-i Arif
C) Teşhis
D) Tevriye
E) İstiare
10. Çukurova bayramlığın giyerken
Çıplaklığın üzerinden soyarken
Şubat ayı kış yelini kovarken
Cennet demek sana yakışır dağlar
Bu dörtlükteki en belirgin edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) İstiare
B) Teşbih-i beliğ
C) Teşhis
D) İntak
E) Mecaz-ı Mürsel
11. Yıllardır bir kılıcım kapalı handa
Kimsesizlik dört yanımda bir duvar gibi
Sanıyorum saçlarımı okşuyor bir el
Kıpırdamak istemiyor göz kapaklarım
Bu dörtlükte görülen edebi sanatlar aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) İstiare – Tariz
B) Teşbih – Mecaz-ı Mürsel
C) Tezat – Cinas
D) Kinaye – Teşbih
E) İstifham – İstiare
12. Zaman mı tükendi neden durdu saatler
Evvel bahar yaz ayları gelende
Akar boz bulanık neden dereler
Yukarıdaki dizelerde yapılan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tecahül-i Arif
B) İstifham
C) Tariz
D) Tevriye
E) Kinaye
EDEBİ SANATLAR-SÖZ SANATLARI
http://dersimizedebiyat.org
CEVAPLAR
1 D 2 A 3 B 4 D 5 C
6 E 7 E 8 D 9 C 10 C
11 B 12 A
Anlama renk katmak, anlamı güzel ve etkili kılmak, zenginleştirmek amacıyla ”şiirlerde ve düzyazı türlerinde kullanılan söz sanatlarıdır. Günümüz edebiyatlarında sözü etkili kılmanın bir aracı olan bu sanatlar, Divan edebiyatında ustalığın temel ölçütlerinden biri sayılmıştır. Biz bunlardan, günümüz edebiyatında da kullanılanları, dolayısıyla da sınavlarda karşımıza çıkabilecek olanları tanıyacağız.
Edebi sanatları üç ana kümede inceleyebiliriz:
A) MECAZ ANLAMA DAYALI SANATLAR
Mecaz (Değişmece) Mecaz-ı Mürsel (Düz Değişmece)
Teşbih (Benzetme) İstiare (Eğretileme)
Kinaye (Değinmece) Teşhis (Kişileştirme)
İntak (Konuşturma) Tariz (İğneleme)
B) GERÇEK ANLAMA DAYALI SANATLAR
Tezat (Karşıtlık) Tevriye (İki anlamlılık)
Mübalağa (Abartma) Hüsn-i talil (Güzel neden bulma)
Tenasüp (Uygunluk) Tecahül-I arif (Bilmezlikten gelme)
İstifham (Soru sorma) Terdit (Şaşırtma)
Telmih (Anımsatma) Leff ü neşr (Sıralı açıklama)
Tedric (Dereceleme) Tekrir (Yineleme)
Rücu (Geriye dönüş) İrsâl-ı mesel (Atasözü söyleme)
Ka’t (Kesme)
C) SESE DAYALI SANATLAR
Cinas (Sesteşlik) Seci (İç uyak)
İştikak (Türetme) Akis (Çaprazlama)
Akrostiş Lebdeğmez (Dudakdeğmez)
Aliterasyon (Ses Yinelenmesi) Nida (Seslenme)
Yukarıda sınıflaması yapılan sanatlar yüzyıllardan beri edebiyat eserlerinde kullanılmış, kimi zaman bunlar anlatımın bir aracı değil, amacı durumuna gelmiştir. Özellikle, Divan şiirinde bu sanatların çok yoğun ve karmaşık biçimde kullanıldığını görüyoruz.
Bugün de konuşmalarımızda, gazete ve dergi yazılarında, sanatsal eserlerde duygu ve düşüncelerin, haberlerin, istek ve özlemlerin daha iyi, açık ve somut biçimde; kimi zaman daha süslü ve gösterişli olması için edebi sanatların bir kısmına başvuruyoruz.