Bağlaçların Genel Özellikleri,Bağlaç Olan Sözcükleri,Yapılarına Göre Bağlaçlar

İle Bağlacı

Yalnızca sözcükleri ya da söz öbeklerini bağlar.

bağlaç görevindeyken “ve” ile hemen hemen aynı anlamdadır.

Bana limon ile maydanoz alın.

Çalıkuşu ile Cezmi romanlarını okuyun.

Gelmesiyle, gitmesi bir oldu.

Kalem ile silgiyi unutmuş.

Ve Bağlacı

Görevdeş sözcük, söz öbekleri ve cümleleri bağlar.

Aynı türden sözcükleri bağlar: İnsan ve doğa bir arada yaşar.

Tamlamada kullanılır: İnsan ve doğa sevgisi

Sıralı, bileşik cümleleri bağlar: Kolunu uzattı ve dalı yakaladı

İkileme kurar: Günlerce ve günlerce

Kimi zaman virgül (_,) “ve” bağlacının görevini üstlenir:Yukarı çıktı, üstünü değiştirdi.

Kimi zaman “ve” bağlacı yerine -ip, -ip ulacı kul­lanılır.

Durup konuştu, (durdu ve konuştu)

Bakıp güldü, (baktı ve güldü)

Örnek

Aşağıdakilerin hangisinde “ve” sözcüğü nesneleri bağlama göreviyle kullanılmıştır?

A) Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak

Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak

B) Gözlerin, dişlerin ve ak pak gerdanınla

Ne güzel komşumuzdun sen Fahriye abla

C) Su sesi ve kanat şakırtısından

Billur bir avize Bursa’da zaman

D) Öfkenin homurtusu geliyor dipten

Ve kadın İskip’ten ya da Nizip’ten

E) Geceyi ve seni düşünüyorum

Duyuluyor uğursuz uzaklığı seslerin

(1992-ÖSS)

Çözüm

A seçeneğinde “ve” bağlacı cümleleri B seçeneğinde sıfatları C seçeneğinde ad tamlamalarını, D seçeneğinde cümleleri, E seçeneğinde geceyi ve seni, nesneleri bağ­lamıştır.

Yanıt: E

Başında bulundukları cümleyi kendisinden önceki cümle ya da cümlelere bağlarlar.

Ama, fakat, oysa, lâkin, ancak, halbuki, bununla bir­likte, ne var ki…

Epey koştu ama geç kaldı.

Çok çalıştı fakat notunu yükseltemedi.

Çok sıcaktı fakat çalışmak zorundaydı.

Ama bağlacı bir yargıyı pekiştirmede kullanılır,

Sıcak ama sıcak gülüşü vardı.

Soğuk ama soğuk bir hava vardı.

Ama bağlacı ‘aması maması’ biçiminde ikileme kurar

Aması maması yok akşam evdesin

Örnek

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, “ama” sözcüğü, pekiştirme görevinde kullanılmıştır?

A) Çok zorlandım; ama yararı olmadı.

B) Bir zamanlar burada eski ama sağlam bir ev vardı.

C) Bir derdin var senin; ama bana söylemek istemiyor­sun.

D) Yine gelecekmiş; ama çok kalmayacakmış.

E) O günden sonra onu hiç ama hiç görmedim..

(1990-ÖYS)

(Çözüm)

Cümlenin anlamı kimi zaman sözcük ya da eklerle pekiş­tirilir. Böyle durumlarda cümlenin ilettiği yargı daha da güçlenir. E seçeneğinde üçüncü tekil kişiye ilişkin belirti­len “görmeme” özelliği “ama” bağlacının kurduğu “hiç ama hiç” ikilemesi yoluyla pekiştirilmektedir. Diğer seçe­neklerde ise “ama” bağlacı karşıt yargılı cümleleri birbiri­ne bağlamaktadır.

Yanıt: E

Cümleleri bir neden belirtme, açıklama anlam ilgile­riyle birbirine bağlar.

Ahmet gelemez çünkü dün çok hastaydı.

Çocuk gülümsemeye başladı çünkü annesi gelmişti