Boğumlama ve Boğumlama Kusurları
Boğumlama, kelimelerin doğru ve anlaşılır bir biçimde seslendirilmesidir. Konuşan kişi kelimeleri dudaklarını, dilini ve çenesini gerektiği kadar oynatarak seslendirmelidir. Eksik ya da yetersiz boğumlama kelimelerin farklı ve yanlış anlaşılmasına yol açar. Çeşitli seslendirme kusurları nedeniyle söylenenler yeterince anlaşılamaz. Konuşmacı harfleri doğru telaffuz edemeyebilir veya konuşurken bazı heceleri yutabilir. Şimdi bu kusurları ve giderilme yöntemlerini öğrenelim:
Gevşeklik
Ses organlarının genel tembelliğidir ve en çok karşılaşılan durumdur. Bu durum, konuşma sönüklüğüne yol açar. Gevşekliği gidermek için dişleriniz arasına bir kalem sıkıştırın ve aşağıdaki cümleleri hızla okuyun.
Biz de bize biz derler, sizde bize ne derler?
Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortadaki su şişesi.
Bir berber bir berbere bre berber gel beraber bir berber dükkânı açalım demiş.
Pireli peyniri perhizli pireler teperlerse pireli peynirler de pır pır pervaz ederler.
Al bu takatukaları takatukacıya götür. Takatukacı takatukaları takatukalamazsa takatukacıdan takatukaları takatukalatmadan al geri getir.
Pelteklik
Bir harfin çıkarılamayarak bir diğeri ile değiştirilmesidir. Bu durum, dilin yeterince eğitilmemesinden, lehçelerin yapısından veya bazı dillerin fazla etkisinde kalmaktan kaynaklanabilir. Bu kusurda dil ucu ile konuşma egemendir. Türkçe üzerinde tespit edilen pelteklik türlerinden bazılarını örneklerle inceleyelim:
J yerine Z kullanma: şarJ-şarZ, Jilet-Zilet, Jöle-Zöle…
Ş yerine S kullanma: paŞâm-paSam, Şapka-Sapka, Şimdi-Simdi…
C yerine J kullanma: panCar-panJar, anCak-anJak, kuCak-kuJak…
S yerine Ş kullanma: Sana Söylüyorum-Şana Söylüyorum,..
R yerine L kullanma: biRader-biLader, meRhem-meLhem…
 yerine A kullanma: kÂğıt-kAğıt, KemÂl-KemAl, lÂstik-IAstik…
Yukarıdaki örneklerde ilk sözcüklerde belirtilen sesler çıkanîamadığından ikinci örneklerde belirtilen sesler onların yerine kullanılmaktadır. Bu seslerin çıkarılamaması durumunda bunların üzerinde uygun alıştırmaların sık sık yapılması gerekmektedir.
Tutukluluk
Bir hece üzerinde takılıp kalma, heceyi veya kelimeyi tekrarlama durumudur. Bu sorun en çok düşünce akışındaki duraklamadan kaynaklanır. Tutukluğu gidermek için herhangi bir metni önce yavaşça ve sonra hızlanarak okuyun.
Kekeleme
Tutukluğun ileri aşaması, söz söylerken birdenbire duraklama, çoğunlukla buna katılan yüz buruşturması ve gerilme hareketiyle hecelerin tekrarlanması. Kekeleme genellikle çocukluk döneminde oluşan bir konuşma bozukluğudur, kekeleme beyin konuşma merkezinde mesaj akışında oluşan karışıklığın bir sonucudur ve çoğunlukla psikolojik bir sorundur.
Kekemeliği gidermek için yapılabilecek bazı alıştırmalar:
- Bir metni okumayı yeni öğrenir gibi düşük hızda fakat yüksek sesle bol bol okumak
- Metindeki belli cümleleri ezberleyerek tekrar tekrar seslendirmek
- Metinde yer alan tekerlemeleri ısrarla doğru okumaya çalışmak
Asalak Sesler
Bazı sesler veya kelimeler asalak olarak kelimelerin arasına takılır ve konuşmayı dinlenemez hale getirir. Asalak sesler veya kelimeler konuşmacının fikir netliği ve kendine güveni hakkında şüphe uyandırır. Konuşmanın kalitesini baltalar ve dinleyiciyi sıkar. Bu kapsamda m, eee, aaa, ooo, şey, yani, mesela, evet vb. ses veya kelimeler konuşma arasında sık sık veya gerekmediği halde kullanıldığında dinleyici rahatsız olur.
Islıklama
Konuşma sırasında “S” ünsüzünün şiddetini abartmaktan ileri gelir. Dil üst dişlerin iç tarafına dayanıp hava dişlerin arasından sızarsa bu yanlış ortaya çıkar.
Gığılama
Konuşma sırasında “R” sesini “ğ, I, y” seslerinden birisi gibi boğumlamadır. Bir başka deyişle “R” ünsüzünün boğazdan çıkarılmasıdır. Bu özellik Fransız fonetiğinde görülmektedir. Uzun yıllar yurt dışında yaşayan daha sonra yurda dönen kişilerde de gözlenen bir boğumlama biçimidir. Alıştırmalarla düzeltilebilir.
bakıyorum – bakıyoyum I bakıyoğum I bakıyolum
neredesin – neyedesin I neğedesin I neledesin
Atlama
Konuşurken bazı harfleri veya heceleri atlamak, söylememektir. Acelecilik ve konuşmaya önem vermeyişten kaynaklanır.
kilitledim – kitledim
bir dakika – bir dakka
kalk oradan – kalk ordan
nasılsınız – nassınız
hanımefendi – hamfendi
Boğumlama Gecikmesi
Kişinin, sesleri yaşının gerektirdiği dil olgunluğu içinde ifade edememe durumudur.
Ağır Boğumlama
Bu tip boğumlama bozukluğu olanlar, heceleri gereğinden fazla uzatarak konuşurlar. Uzatma çoğunlukla bir kelimenin bütün hecelerinde ve cümlenin de bütün kelimelerinde görülür. Dil ve konuşma bozukluğu türlerinden en az rastlanan ağır boğumlama, genellikle alışkanlık ve kötü örnek faktörlerine bağlıdır.
Akşaamüzerii şehir merkeezinde meydaana gelen traafik kazaasında çok saayıda yaraalı olduugu bildirildi.
İyi ve nitelikli bir söyleyiş, nitelikli bir seslendirme ile gerçekleşir. Söyleyişi güzelleştiren diğer öğeler; duraklama, ulama, vurgu ve tonlamadır.
