Cumhuriyet Dönemi Deneme Yazarları

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATINDA DENEME YAZARLARI

 NURULLAH ATAÇ (1898-1957)

* Deneme alanında önemli eserler vermiştir.
* Türkçenin sadeleşmesi için çok uğraşmıştır.
* Eserlerinde ısrarla devrik cümleler kullanmıştır.
* Eserleri: Günlerin Getirdiği, Karalama Defteri, Sözden Söze, Diyelim, Söz Arasında, Günce Açarken..

 SUUT KEMAL YETKİN (1903-1980)

*Edebiyatımızda deneme ve eleştiriyle tanınmıştır.

*Sanat, estetik, resim, felsefe konularında eser verdi ve birçok dergide bu konularda yazılar yazdı.

*Sanat ve edebiyat konuları üzerinde özel görüşleriyle, düşüncelerini, kesin yargılara, kurallara bağlanmaksızın duygulu bir biçimde belirtir.

*Açık ve özlü bir anlatımı vardır.

Denemeleri: Düş’ün Payı, Yokuşa Doğru, Denemeler, Edebiyat Konuşmaları , Edebiyat Üzerine Çeviriler, Andre Gide’den çevirdiği “Seçme Yazılar” , Calvet’ten çevirdiği “Dünya Edebiyatının Ölmeyen Üç Tipi :Hamlet-Don Kişot-Faust”

*1919’da Balıkesir’in Bandırma ilçesinde doğdu. 1999 yılında İstanbul’da yaşamını yitirdi.

*İlk şiirleri 1937’de “Gündüz” dergisinde yayınlandı.

*Şiirleri öncelikle zekaya, ince alaya dayanan yergi ağırlıklı şiirler.

*Garip ve İkinci Yeni akımlarını kendine göre yorumlayarak uzaktan izledi.

*Şiirlerinde halk şiirine yaklaşan bir söyleyiş yöntemine ulaştı.

*Yalın üslubu, hoşgörülü konu seçimleri ve ince alaylı yaklaşımıyla, kendine özgü farklı bir yerde bulundu.

*Asıl ününü 1970’lerde peş peşe yayınlanan “denemelerle” kazandı.

*Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimlerden başka, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullandığı ve anlatımına egemen kıldığı alaycı tavrıyla bu denemelerde özgün bir üslup yarattı.

*1990’larda büyük bir coşkuyla tekrar şiire döndü. İroni ve humor özellikleri taşıyan şiirleriyle modern şiirimizi tema ve dil bakımından demokratlaştırdı, geliştirdi.

Şiir: Dünya İşleri, Hacivat’ın Karısı, Ases, Kikirikname, Haydar Haydar, Köçekçeler, Bütün Şiirleri, Varduman,Yalelli, İnce Donanma, Rumba da Rumba, Yaşama Sevinci, Çarleston, Baş ve Ayak, Sevdim Seni Ey İnsan

DENEME, ELEŞTİRİ, GÜNLÜK: Şiirin İlkeleri, Günlük, Sev Beni Sev, Kendimle Konuşmalar, Şiir ve Cinayet, Kahveler Kitabı, A Beyoğlu Vah Beyoğlu, Kuşları Örtünmek, Kurutulmuş Felsefe Bahçesi, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Halley Kimi Kurtarır, Paf ve Puf, Hacivat Günlüğü, Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi, Amerikalı Tolstoy, İstanbul-Paris, Bir Zavallı Sarı At, Yapıştırma Bıyık, Şişedeki Zenci, Asansör, Kediler, Aynalar Günlüğü, Seyirci Sahneye Çıkıyor, Bay Sessizlik, Nezleli Karga, Yaşlılık Günlüğü, Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde, Gece Mavisi, Papağanname, Yanlış Parmak

Roman: Dört Köşeli İnsan

İnceleme: Fransız Resminde İzlenimcilik, Goethe

CEMİL MERİÇ (1916-1987)

*Yazar ve mütercim. 12 Aralık 1916’da Hatay Reyhanlı’da doğdu.

*1955’de gözlerindeki miyobunun artması sonucu görmez oldu, ama olağan üstü çalışma ve üretme temposu düşmedi.

*Cemil Meriç`in ilk yazısı Hatay`da Yeni Gün Gazetesi`nde çıktı. Sonra Yirminci Asır, Yeni İnsan, Türk Edebiyatı, Yeni Devir, Pınar, Doğuş ve Edebiyat dergilerinde yazılar yazdı. Hisar dergisinde “Fildisi Kuleden” başlığıyla sürekli denemeler yazdı.

*Meriç, gençlik yıllarında Fransızcadan tercümeye başladı. Hanore de Balzac ve Victor Hugo`dan yaptığı tercümelerle kuvvetli bir mütercim olduğunu gösterdi.

*Batı medeniyetinin temelini araştırdı. Dil meseleleri üzerinde önemle durdu. Dilin, bir milletin özü olduğunu savundu ve sansüre, anarşik edebiyata şiddetle çattı. Eserleri

İnceleme: Hind Edebiyatı, Saint Simon İlk Sosyolog, İlk Sosyalist, Bu Ülke, Umrândan Uygarlığa, Bir Dünyanın Eşiğinde, Işık Doğudan Gelir, Kültürden İrfana

Deneme : Mağaradakiler, Bu Ülke

Günlük: Jurnal

Diğer Kitapları: Kırk Ambar, Bir Facianın Hikayesi, Sosyoloji Notları ve Konferanslar

SABAHATTİN EYÜBOĞLU

*Eyüboğlu 1930’lardan itibaren yazmaya başlamış, Hakimiyet-i Milliye ve Tan gibi gazetelerde, Kültür Haftası, İnsan, Varlık gibi dergilerde yazıları yayınlanmıştır.

*Kendi denemeleri ve ünlü Montaigne ve Ömer Hayyam çevirilerinin yanısıra Vedat Günyol ile birlikte birçok ünlü yazardan çeviriler yaptılar.

*Yeni Ufuklar dergisinde yazdı. Vedat Günyol’la Babeuf’tan çevirdikleri Devrim Yazıları toplatıldı.

*Sabahattin Eyüboğlu çok geniş bir konular alanı üzerinde yazılar yazmış, günümüzde de referans kabul edilen çeviriler gerçekleştirmiş, bu arada kısa metrajlı filmler de yapmıştır.

Deneme – inceleme:Avrupa Resminde Gerçeklik Duygusu, Fatih Albümüne Bakış, Mavi ve Kara, Yunus Emre’ye Selam, Yunus Emre, Sanat Üzerine Denemeler, Pir Sultan Abdal, Köy Enstitüleri Üzerine

 FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)

*Fıkra, makale, anı, gezi ve sohbet türlerinde özlü yazılarıyla tanındı.

*Birinci dünya savaşına katıldı ve yazılarıyla kurtuluş savaşını destekledi.

*Falih Rıfkı, Atatürk devrimlerini koruma gibi toplumsal ve güncel konuları da kullanarak fikir ve siyaset hayatımıza batılılaşma çabalarına yön verdi.

*Eserlerinde yalın ve duru bir anlatım vardır.

*Cumhuriyetten sonra oluşan Türk seyahat edebiyatının oluşmasında önemli  bir rolü vardır.

*Gazetecidir, birçok gazetede çalışmıştır.

Gezi: Denizaşırı, Yeni Rusya, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları,Yolcu Defteri

Anı: Ateş ve Güneş, Zeytindağı, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Çankaya

Fıkra: Eski Saat, Akşam

NOT: Politikayla ilgili makale, anı ve hatıralarını topladığı Niçin Kurtulmamak, Batış Yılları, Çile gibi eserlerinin yanında “roman” adlı bir denemesi vardır

 İSMAİL HABİB SEVÜK

*Tezatların şaşırtıcı havasından , ilginç kıyaslamalardan, orijinal buluşlardan, geniş tarih kültüründen beslenen anlatımı ile gezi türününde ilk güzel örneklerini verdi.

“Tuna’dan Batı’ya ,1935” ve “Yurttan yazılar,1943” . Onun bir büyük çalışması da Batı kültür ve sanatını oluşturan şair ve yazarların yaşamlarını ve sanatlarını ,Türk edebiyatı ile kıyaslayarak anlattiyatı ve Biz”adlı iki büyük ciltlik eseri oldu.Atatürk’le ilgili anılarını “O Zamanlar,1936” Atatürk’ün kişiliğini ve devrimlerini değerlendiren yazılarını da “Atatürk için 1939” adlı eserinde topladı.Bilgi ile sanatı ustaca kaynaştıran bir yazar olarak ün yaptı.

Eserleri: Dil Davası, Türk Tecettüt Edebiyatı Tarihi, Edebi Yeniliğimiz, Tanzimattan Beri, Tuna’dan Batı’ya, O Zamanlar, Atatürk İçin, Avrupa Edebiyatı ve Biz, Edebiyat Bilgileri, Yurttan Yazılar, Türk Güreşi, Mevlana, Yunus Emre, Yurttan Yazılar, Carablus Köprüsü

RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN (1892-1959)

*Kadro dergisinin yazı kurulunda yer alan Şevket Süreyya, bu dönemdeki siyasal ve ekonomik görüşlerini İnkılap ve Kadro adlı kitabında dile getirdi.

*Toprak Uyanırsa adlı romanında bir Anadolu köyünün bir aydının öncülüğüyle kalkınması hikaye ediliyordu.

*Tek Adam Mustafa Kemal, İkinci Adam İsmet İnönü’nün hayat hikayesi Menderes’in dramı

*Makedonya’dan, Orta Asya ya Enver Paşa adlı biyografi eserleri, kahramanlarının ayrıntılı hayat hikayeleriyle birlikte Birinci Meşrutiyetten günümüze kadar Türk toplumunun geçirdiği değişmeleri ve yaşanan olayları dile getirir.

*Cumhuriyet gazetesinde makaleleri düzenli olarak yayımlanan Aydemir, İhtilalın Mantığı adlı eserinde, toplumda yapı değişikliklerini, Türkiye’deki devrim ve ihtilal hareketlerini inceler.

Eserleri: Tek Adam, İkinci Adam, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, Suyu Arayan Adam, Menderes’in Dramı, İnkılap ve Kadro, Lenin ve Leninizm, Cihan İktisiyadında Türkiye, İktisad Mücadelesinde Köy Muallimi (makale) Halk İçin İktisad Bilgisi (makale) Türkiye Ekonomisi (inceleme-araştırma Ders Kitabı) Toprak Uyanırsa (roman) İhtilalın Mantığı (inceleme) Kahramanlar Doğmalıydı (roman) Kırmızı Mektuplar ve Son Yazılar (mektup – makale) Lider ve Demagog

ŞEVKET RADO

Rado Eserleri: Hayat Böyledir,Tatlı Dil, Aile Sohbetleri, Saadet Yolu, Eşref Saati, Ümit Dünyası,  50. yılında Sovyet Rusya, Amerikan Rüyası, Türk Matbaacılık Tarihi, Türk Hattatları