İKİLEMELER
Anlatımı güçlendirip pekiştirmek amacıyla aralarında farklı anlam ilişkileri olan sözcüklerin art arda kullanılmasıyla oluşturulan söz öbeklerine “ikileme” denir. İkilemeler anlatımı daha ilgi çekici hâle getirir ve anlatıma akıcılık kazandırır. İkilemelere “yinelemeler” ya da “tekrar grupları” da denmektedir. İkilemeler değişik yollarla oluşturulur.
- Aynı sözcüğün tekrarıyla:
“Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir”
“Bingöl Dağı çiğdem çiğdem yeşerir.”
“Bahar çiçek çiçek gelince güzel.”
- Aynı sözcüklere ek getirilerek ikileme kurulabilir.
“Otobüs biletlerini elden ele uzatalım.”
“Bu konuyu seninle baş başa konuşalım.”
“Kentin değişik yerlerinde art arda patlamalar oldu.”
- Aynı anlama gelen sözcüklerin tekrarıyla:
“İnsanlar ondan köşe bucak kaçıyorlarmış.”
“Bitmek tükenmek bilmeyen şikayetleri vardı.”
“Bu konuda kulüpten ses seda çıkmadı.”
- Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarıyla:
“Çocuklar güle oynaya evlerine gittiler.”
“Doğru dürüst bir iş bulabilirse çalışacakmış.”
“Yalan yanlış sözlerle bizi oyalıyordu.”
- Karşıt anlamlı sözcüklerin tekrarıyla:
“Er geç o da bizim haklı olduğumuzu anlayacak.”
“Bu kasabaya yerleşeli aşağı yukarı otuz yıl olmuş.”
“Evin arka bahçesinde irili ufaklı taşlar vardı.”
- Biri anlamlı diğeri anlamsız iki sözcükle:
“Evdeki eski püskü eşyalar bodruma indirildi.”
“Buradaki çocuklar kitap mitap okumuyorlar.”
“Eğri büğrü yollardan geçerek tepeye çıktık.”
- Anlamsız sözcüklerle:
“Bizim geleceğimizi duyunca apar topar çıkmış.”
“Abuk subuk sözlerle herkesi çileden çıkarmıştı.”
“Mırın kırın etmeden bir iş yapamaz o.”
NOT: Bu tür ikilemeleri oluşturan sözcükler cümlede tek başına kullanılamaz.
- Yansıma sözcüklerle:
“Pınarın serin suları şırıl şırıl akıyordu.”
“Çatı aralığından takır tukur sesler geliyor.”
“Yorgunluktan olsa gerek horul horul uyuyordu.”
- Bu kuralların dışında da değişik yollarla ikileme yapılabilir.
“Arkadaşımız, tası tarağı toplayıp gitmiş.”
“Ben sizi kurda kuşa yem edecek adam mıyım?”
“Ben bu tür ortamlardan oldum olası uzak dururum.”
- İkilemeler cümleye değişik anlamlar katar.
“O ikisinin sıkı fıkı ilişkileri var. ” (Birbirine çok bağlı)
“O geleli aşağı yukarı bir saat oldu.” (Yaklaşık olarak)
“Hemen hemen yolu yarılamışlardır.” (Yaklaşık olarak)
“Düşe kalka yol almaya çalışıyorlar.” (Güçlükle)
“Güçlü kuvvetli bir insandı o.” (Çok güçlü)
“Yaşadıklarını anlata anlata bitiremedi.” (Sürekli, çok)
NOT: İkilemeleri oluşturan sözcükler daima ayrı yazılır ve araya herhangi bir noktalama işareti konmaz.
