Mektup, Mektup Türü, Mektup Çeşitleri, Edebi Mektupları, İş Mektupları, Özel Mektuplar, Mektupların Tarihi Gelişimi
Bir şey haber vermek, sormak, istemek veya duyguları bildirmek için birine çoğunlukla posta yoluyla gönderilen yazılara mektup denir.
Mektup insanların en eski iletişim araçlarından biridir. Ancak günümüzde iletişim aracı olarak eski önemini yitirmiş durumdadır. Mektup, varlığını yaygın olarak kullanılan elektronik mektup (e-mail) ile sürdürmektedir.
Mektup, yazının bulunuşundan bu yana kullanılagelmiştir. Mısır firavunlarının ve Hititlerin mektupları buna kanıt olarak gösterilebilir.
Mektup Türleri
Mektuplar içeriklerine göre türlere ayrılır:
a. Özel mektuplar: İnsanların duygu ve düşüncelerini, yerine göre sırlarını paylaşmak, özel konularda haberleşmek için birbirlerine gönderdikleri mektuplardır.
Özel mektuplarda anlatımda içtenlik ağır basar. Bu mektupların içeriğini sadece yazan ve okuyan bildiği için rahat bir anlatımı vardır. Özel mektupların; kendi içinde teşekkür mektubu, aşk mektubu, baş sağlığı ve teselli mektubu, özür dileme mektubu, asker mektubu, davetiye mektubu ve kartları, tebrik mektubu gibi türleri vardır.
Sanatçıların, devlet adamlarının, düşünürlerin özel mektupları araştırmacılar için belge değeri kazanabilir.
b. Edebî mektuplar: Çoğunlukla sanatçıların birbirlerine veya tanıdıklarına yazdıkları edebî niteliği olan mektuplardır. Edebî mektuplarda anlatım, üslup öne çıkar. Görüşler içtenlikle belirtilir. Konusu özel değildir. Edebiyatla ilgilenenlerin ilgisini çekecek edebî konulardır. Sanatçılar bu mektuplarla edebî düşüncelerini, bakış açılarını, sanatsal çalışmalarını birbirlerine aktarır. Edebî mektuplar birer belge niteliğindedir. Bu tür mektuplar bir araya getirilerek kitaplaştırılabilir. Cahit Sıtkı’nın Ziya Osman Saba’ya yazdığı edebî mektuplar “Ziya’ya Mektuplar” adıyla kitaplaştırılmıştır.
c. İş mektupları (resmî mektuplar): İş ve ticaret alanında yazılan mektuplardır. Bu mektuplar kuru ve resmî bir dille yazılır. Söylenmek istenen, açık ve anlaşılır bir şekilde belirtilir. Kurumlar arasındaki yazışmalar, dilekçeler, bir ürün talebi için yazılan mektuplar, iş mektuplarıdır.
d. Açık mektup: Toplum genelini ilgilendiren konularda ilgili kurumlara (başbakana, bakana, valiye, belediye başkanına vb.) seslenilerek yazılan mektuplardır. Bu mektuplar, yazıldığı kimseye gönderilmez, basın organlarında, gazete ve dergilerde yayımlanır.
Mektup Türünün Tarihsel Gelişimi
Edebî bir tür olarak mektubun ilk örnekleri Eski Yunan’da görülür. Daha sonra Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya’da yaygınlaşır. Özellikle Fransız Voltaire ve Rousseau bu türü çok kullanan sanatçılardır.
Türk edebiyatında mektup türünün geçmişi eski dönemlere dayanır. Divan nesrindeki münşeatlarda özel ve resmî mektuplara yer verilmiştir. Fuzuli’nin “Şikayetnamesi mektup türünde yazılmış ünlü bir eserdir.
Tanzimat’tan sonra yalın, açık anlatımla yazılmış mektuplar görülür. Bunlardan kitaplaştırılmış olanlar vardır: Abdülhak Hâmit Tarhan, “Mektuplar”; Ahmet Hamdi Tanpınar, “Mektuplar”, Cahit Sıtkı Tarancı, “Ziya’ya Mektuplar”…
Roman, gezi yazısı gibi yazı türlerinde mektup türünden yararlanan ve eserini bu şekilde oluşturan yazarlar da vardır:
Hüseyin Rahmi Gürpınar, “Mutallâka” (roman); Halide Edip Adıvar, “Handan” (roman); Reşat Nuri Güntekin, “Bir Kadın Düşmanı” (roman); Nurullah Ataç, “Okuruma Mektuplar” (deneme); Cenap Sahabettin, “Hac Yolunda” (gezi)…
