SÖZCÜKLERDE KÜÇÜLTME
Sözcüklere küçüklük anlamı katmak için sözcüklerin sonuna belli ekler getirilerek yapılır.
1) Adlarda Küçültme (-cık, -cağız)
- Bir varlığın küçük olduğunu anlatmak için o varlığı karşılayan adın sonuna küçültme eklerinden biri getirilir.kedicik, derecik, gölcük, adacık, yavrucuk, bebecik, kuzucuk, ağaççık
- Bazen sevgi anlamı da katar. anneciğim, babacığım
- Bazen acıma anlamı da katar. kadıncağız, yavrucağız
- Bazen kalıcı isimler yapar. kızılcık, gelincik, sözcük, bademcik, kulakçık, elmacık, arpacık
2) Sıfatlarda Küçültme (-cık, -cek, -ce, -(i)msi, -(i)mtırak)
ufacık oda, küçücük ev, azıcık su, incecik dal,
genişçe oda, uzunca yol, derince bir çukur,
büyücek salon, mavimsi kazak, sarımtırak kravat
3) Belirteçlerde Küçültme (-ce, -cak, -cık)
Olanları kısaca anlat
Buradan gizlice ayrılmış.
İçeri sessizce girdi.
Adam evden çabucak çıktı.
Saçını kısacık kestirmiş.
ÖRNEK SORU (1993-ÖSS)
Kimi niteleme sıfatlarının ilk ünlüsüne kadar olan bölümü, m, p, r, s ünsüzlerinden yakışanı ile bir önek haline getirilir ve sözcüğün başına eklenerek sıfat pekiştirilir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uymayan bir pekiştirme sıfatı vardır?
A) Bayram olmasına karşın caddeler ıpıssızdı.
B) Gülünce bembeyaz dişleriyle daha da sevimli oluyordu.
C) Köyleri, ağaçsız, yeşilliksiz, çırçıplak bir ovanın ortasındaydı.
D) İlk kez, böylesine özü sözü doğru, sımsıcak bir insanla arkadaş olmuştu.
E) Bu sapasağlam ayakkabıları bu kadar çabuk nasıl eskittiğini doğrusu anlayamadım.
Açıklama; Seçenekleri incelediğimizde A seçeneğindeki “ıssız”, B seçeneğindeki “beyaz”, C seçeneğindeki “çıplak”, D seçeneğindeki “sıcak” sözcüklerinin m,p,r,s ünsüzlerinden birini alarak pekiştirmeli sıfat olarak kullanıldığını görüyoruz. E seçeneğindeki “sağlam” sözcüğünün ise kural dışı olarak m,p,r,s ünsüzlerinden birinin yanında “a” seslisini aldığını görüyoruz. Cevap E seçeneğidir.
ÖRNEK SORU (1992-ÖSS)
Aşağıdakilerin hangisinde pekiştirmeli niteleme sıfatları vardır?
A) Memleket isterim
Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun
B) Eğilmiş arza kanar, muttasıl kanar güller
Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller
C) Koskocaman yıldızlar altında upuzun bir yol
Ve minnacık bir ev
D) Akşam, yine akşam, yine akşam
Göllerde bu dem bir kamış olsam
E) Masa da masaymış ha
Bana mısın demedi bu kadar yüke
Açıklama: C seçeneğinde “kocaman” ve “uzun” sözcükleri p,r,s,m pekiştirme ünsüzlerinden bîrini alarak pekiştirmeli niteleme sıfatı olarak kullanılmıştır. Cevap C seçeneğidir.
