Gazete ve dergilerde yayımlanın yazı türlerinden biridir. Öğretici yazı türüdür. Bir olay, bir durum; yerinde gezip görülerek, olayla ya da durumla ilgili değişik kişilerle konuşularak, soruşturularak yazılır.Röportaj hem gezi yazılarının hem makalenin özelliklerini taşır. Makale gibi dayandığı sağlam bir düşünceyi, bir tez vardır.
Yazar; sorunu yerinde inceleyerek, gezip görerek, halkla, varsa mağdurla ve yetkili kişilerle konuşarak; fotoğraf, belge, istatistik bilgiler… gibi bilgilerle destekleyerek okuyucunun bilgisine sunar. En çok kamuoyu toplayan gazete yazısıdır.
Çok yönlü anlatım olanakları vardır. Bu yönüyle diğer düşünce yazılarından zengindir. Uzunluğu çoğu zaman makaleden çoktur. Bazen bir röportaj yazısı gazetenin iç sayfalarından birinde dizi halinde günlerce yayınlanır. Okuyucunun sıkılmadan, merakla, okuduğu bir yazı bir türüdür.
Röportaj yazmak çok önemlidir. Bu nedenle de röportaj yazarının toplumsal sorumluluğu diğer yazarlardan daha çoktur. Röportaj yazarlığı ayrı bir ustalığı ve yan alan becerilerini gerektirir. Yazar evindeki köşesine çekilip yazmaz yazdıklarını. Röportaj yazarı eline ayağına çabuk olmak zorundadır. Yazar bir yandan evinde çalışırken bir yandan kütüphanede, arşivde, devlet dairesinde, iş yerlerinde araştırma yapacak; diğer yandan da olay yerinde incelemeler yapacaktır. Hem fotoğrafçı titizliği ile çalışacak; hem de yerine göre kimi zaman sevecenlikle, kimi zaman ısrarlı ama hiçbir zaman sırnaşık ve terbiyesiz olmadan, haddini bilerek, insan haklarını da çiğnemeden soruşturma yapacaktır. Bütün bunların yanında röportaj yazarı, okuyucu ile bağını koparmamak zorundadır.
Röportaj türünün belirleyici özellikleri:
• Röportaj da düşünsel plânla yazılır.
• İşlenen konu; toplumsal, sanatsal olay ya da olgu olmalıdır.
• Yazar anlattıklarının doğruluğunu; konuşma, bilgi toplama ve fotoğraflarla desteklemeli, anlattıklarını bir mantık çerçevesine oturtabilmelidir. Her anlattığı, önceki anlattıklarıyla çelişmemelidir.
• Röportaj yazarı; açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım ve tartışmalı anlatım gibi bütün anlatım yollarından yararlanır. Okuyucuya konunun önemini kavratabilmek için örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi nesnel verilerden de yararlanmalıdır.
• Röportaj yazıları zamanla tarihsel belge olabilir.
• Fotoğraf ya da belge kullanılabilir.
Türk edebiyatında röportaj:
Türk edebiyatında röportaj türünün ilk örneklerini Evliya Çelebi vermiştir. Modern anlamda ise Ruşen Eşref Ünaydın‘ın Diyorlar ki ; adlı çalışması bu türde verilmiş ilk örnek arasındadır. Bunun dışında diğer bazı röportajlar şunlardır: Hikmet Feridun Es, Bugün de Diyorlar ki , Mustafa Baydar, Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar ; Gavsi Ozansoy, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki ; Tahir Kutsi, İç Göç (1964); Halil Aytekin, Doğuda Kıtlık Vardı ; Abdi İpekçi, Liderler Diyor ki ; Yaşar Kemal, Bu Diyar Baştan Başa ;Fikret Otyam, Gide Gide 10 ; Yaşar Nabi Nayır, Edebiyatçılarımız Konuşuyor (1976, konuşmalar değişik kişiler tarafından yapılmıştır.); İsmail Parlatır-İnci Enginün – Orhan Okay – Zeynep Kerman – Kâzım Yetiş – Necat Birinci, Röportajlar .
Türkiye gazetelerinde röportaj çalışmaları yayımlanan başlıca gazeteciler arasında şunları sayabiliriz: Fikret Otyam, Yaşar Kemal, Vasfiye Özkoçak, Füsun Özbilgen, Leyla Umar, Nuriye Akman, Ayşe Arman, Fehmi Koru, Yazgülü Aldoğan, Hüsamettin Aslan..
]]>Röportaj, gazete ve dergilerde (günümüzde televizyon ve radyolarda, internet ortamında) yayımlanan öğretici boyutlu yazılardır.
RÖPORTAJIN ÖZELLİKLERİ
1. Bir olayı, bir durumu, bir doğruyu ya da gerçeği, araştırma, inceleme, gezip görme yoluyla ya da soruşturma yöntemiyle yansıtır.
2. Röportajda bütün anlatım biçimlerinden (açıklama, tartışma, öyküleme, betimleme) yararlanılır.
3. Sanatsal nitelik taşımasıyla birlikte gezip görmeye, inceleme ve araştırmaya da dayanır.
4. Röportaj, tek bir yazıdan oluşabileceği gibi, aynı konuda yazılmış bir yazı dizisi biçiminde de olabilir.
5. Röportaj yazarı, ele aldığı konuya göre fotoğraf, resim, bilimsel araştırma sonuçları, istatistiki veriler, edebiyattaki diğer anlatım türlerinden gerekirse yararlanabilir. Bu, yazarın inandırıcılığını artırır. Yazarın bu yöntemlere yönelmesi sadece doğruyu, gerçeği yansıtmakla kalmaz, bunların ardında yatan nedenleri de okura sunar.
6. Öğretici metinler içinde değerlendirilir.
7. Anlatma ve yansıtma özelliklerinden dolayı öteki öğretici metinlere oranla da etkili ve zengindir. Bu da röportajın okunmasını kolaylaştırır.
8. Röportaj yazılarında, yazının ilgi çekici bir nitelik taşıması gerekir.
9. İyi bir röportaj, uzun araştırma ve çalışmalardan sonra oluşturulabilir.
10. Röportaj, gazeteciliğin gelişimiyle aynı oranda gelişen bir türdür. Yazının görsellikle ve iletişim-ulaşım olanaklarıyla zenginleşmesi, bu türü daha da geliştirmektedir.
11. Gerçek, yalın bir dille anlatılır.
12. Okuru sıkmamak, röportajın temel amaçlarından biridir.
13. Röportajda yaşatarak öğretme amacı vardır. Bu nedenle röportaj yazarı öykü ve roman tekniğinden yararlanabilir.
]]>