Korku, sevinme, kızma, şaşma, acıma, üzülme gibi, birdenbire oluşan duyguları anlatmaya veya bir kimseye, bir varlığa seslenmeye yarayan sözcüklere ünlem adı verilir.
Özellikleri:
- Bir ünlem, söze tonlamayla üzüntüden sevince, öfkeden sevgiye kadar değişen anlamlar yükleyebilir. Kullanışta genellikle ünlemden sonra söz konusu duyguyu açıklayan cümle gelir.
Eee! Bu tamam.
Eee! Neye varacak bunun sonu?
- Ünlemlerden bazıları cümlenin hem başında hem sonunda kullanıldığı gibi bazıları da daha çok cümlenin sonunda kullanılır:
Haydi gidiyoruz! Sözü uzatmayın haydi!
- Ünlemler bir cümle ile desteklenmeden tek başlarına bir cümle gibi de kullanılır.
Aaa!
İmdat!…
Kimi ünlemler, ünlem dışında bir görevde de kullanılabilir.
Ha o gelmiş ha sen, fark etmez.
- Ünlemler, hiçbir çekim eki almadan ya da çekim eki alarak “ad”lar gibi kullanılır ve cümlede türlü görevler üstlenir.
Ah yerde kalmaz.
Otları, üfleri tükenmek bilmezdi.
NOT : Ünlemler ad gibi kullanılmadıklarında cümlenin öğesi olmaz.
Ünlemler anlamlarına göre ikiye ayrılır:
1. Bir kimseye seslenmeye, onu çağırmaya yarayan ünlemler:
Şuradan çekilsene be!
Eee, yaptıklarından sıkıldım artık!
Hey, buraya baksana!
2. Sevinç, üzüntü, kızgınlık, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirten ünlemler:
Aman, sakın size bir şey olmasın!
Bravo, çok güzel yaptın!
Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler:
Kimi sözcükler aslen ünlem olmadıkları halde ünlem görevini üstlenir. Bir seslenme veya bir başkasına hitap sırasında adlar ünlem olarak kullanılır.
Gülümser Hanım!
Sevinç, üzüntü, şaşkınlık, acıma, korku gibi duygular sırasında bazı adlar ünlem görevi üstlenir.
Sakın çocuğuma bir şey olmasın!
Yazık, çok genç yaşta oldu!
Sıfatlar ünlem biçiminde kullanılır.
Zavallı adamcağız!
Ünlem Öbekleri:
Hadi oradan, seni bir daha buralarda görmeye-
Aman Yarabbi, başıma bunlar da mı gelecekti!
Allah aşkına, artık bu işi bitiriver!
