TANZİMAT İLE SERVET-İ FÜNUN DÖNEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI
1. Her ikisi de Fransız edebiyatını örnek alır.
2. Her ikisi de yeni bir edebiyat kurup Divan edebiyatının kalıplaşmış yapısı yıkmak ister.
3. Her ikisini de Batı’yı yakından tanıyan aydınlar tarafınca oluşturur. Halkın tabanından gelmiş bir edebiyattan değildir.
4. Tanzimat’ın birinci döneminde “sanat toplum için ” iken ikinci döneminde “sanat sanat için” olmuş ve ikinci dönemindeki bu durum Servet-i Fünun edebiyatında da devam etmiştir.
5. Tanzimat’ın birinci döneminde dilde sadeleşme çalışmaları başlamış, ikinci döneminde bu çalışmalar gerilemiştir. Servet-i Fünun döneminde ise dilde Arapça, Farsça kelimelerin çokça kullanılması dilin sadeleşmesi engellemiştir. Sadeleşmekten öte dilde oldukça gerileme olmuştur.Hatta Osmanlıca tamlamalar ve ağır kelimeler bakımından Servet-i Fünun dönemindeki karışık dil yapısı Divan şiirini geri bırakmıştır.
6. Tanzimat’ın birinci döneminde romantizmin etkisi varken ikinci döneminde romantizm ve realizm görülür. Servet-i Fünun döneminde realizm, natüralizm, parnasizm ve sembolizm etkileri görülür.
7. Tanzimat’ta döneminde edebiyatımızda ilk defa kullanılan roman ve hikaye alabildiğince kusurluydu. Yani yazar gereksiz betimleme yapar, ayrıntıya çok dalar, akışı keser, okuyucuya talebe gibi bilgi verir, kahramanlar arasında taraf tutar, kişiliğini gizlemezdi. Bu durum Tanzimat’ın ikinci döneminde biraz azalmışken Servet-i Fünun döneminde roman ve hikayenin başarılı şekilleri verilmiştir. Hatta bu alanda olgun eserler verildiği bile söylenebilir.
8. Tanzimat’ın birinci dönemin tiyatro halkı eğitmek için kullanılırken ikinci döneminde özellikle Abdülhak Hamit Tarhan’ın etkisiyle oynansın diye değil, okunsun diye eser verilmiştir. Servet-i Fünun döneminde de tiyatroya fazla önem verilmemiş ve sadece okunsun diye tiyatro yazılmıştır.Bu değişimin nedeni Abdülhamit’in baskıcı rejimidir.
9. Tanzimat döneminin en fazla kullanılan ve hatta Tanzimat’ın başlamasına vesile olan şey gazetedir.Halkı eğitmek isteyen aydınlar; ucuz oluşu, popüler oluşu, çabuk ve kolay okunabilmesi nedeniyle gazete tercih etmişlerdir.Ama Servet-i Fünun yazarları halkı eğitme kaygısı olmadığı için gazete yerine sanatsal eserlere ağırlık verdikleri dergiyi kullanmışlardır.
10. Tanzimat edebiyatında şiirde eskinin izleri görülse de değişim vardır. Bu değişim biçim bakımından eskiye bağlılık ama içerik bakımından daha güncel ve halkın ihtiyaçlarını konu edinmiştir. Yani kaside yazılıyor şekli yine Divan edebiyatındaki gibi ama artık bir devlet büyüğünü övmeyip halk,adalet, özgürlük gibi kavramları işliyor.
Servet-i Fünun edebiyatında ise şekil bakımından tamamen bir değişim söz konusudur. Divan edebiyatının nazım şekilleri bırakılmış onun yerine “sone, terza-rima, triyole ve serbest müstezat” gibi türler kullanılmıştır.Konu noktasında ise tekrar bireysel konulara yönelmişlerdir.
11. Tanzimat ve Servet-i Fünun edebiyatının her ikisinde de aruz kullanılmıştır. Hece vezni ise sadece birkaç yazarın birkaç eserinde görülmektedir.
