EDEBİ SANATLAR
Anlama renk katmak, anlamı güzel ve etkili kılmak, zenginleştirmek amacıyla ”şiirlerde ve düzyazı türlerinde kullanılan söz sanatlarıdır. Günümüz edebiyatlarında sözü etkili kılmanın bir aracı olan bu sanatlar, Divan edebiyatında ustalığın temel ölçütlerinden biri sayılmıştır. Biz bunlardan, günümüz edebiyatında da kullanılanları, dolayısıyla da sınavlarda karşımıza çıkabilecek olanları tanıyacağız.
Edebi sanatları üç ana kümede inceleyebiliriz:
A) MECAZ ANLAMA DAYALI SANATLAR
Mecaz (Değişmece) Mecaz-ı Mürsel (Düz Değişmece)
Teşbih (Benzetme) İstiare (Eğretileme)
Kinaye (Değinmece) Teşhis (Kişileştirme)
İntak (Konuşturma) Tariz (İğneleme)
B) GERÇEK ANLAMA DAYALI SANATLAR
Tezat (Karşıtlık) Tevriye (İki anlamlılık)
Mübalağa (Abartma) Hüsn-i talil (Güzel neden bulma)
Tenasüp (Uygunluk) Tecahül-I arif (Bilmezlikten gelme)
İstifham (Soru sorma) Terdit (Şaşırtma)
Telmih (Anımsatma) Leff ü neşr (Sıralı açıklama)
Tedric (Dereceleme) Tekrir (Yineleme)
Rücu (Geriye dönüş) İrsâl-ı mesel (Atasözü söyleme)
Ka’t (Kesme)
C) SESE DAYALI SANATLAR
Cinas (Sesteşlik) Seci (İç uyak)
İştikak (Türetme) Akis (Çaprazlama)
Akrostiş Lebdeğmez (Dudakdeğmez)
Aliterasyon (Ses Yinelenmesi) Nida (Seslenme)
Yukarıda sınıflaması yapılan sanatlar yüzyıllardan beri edebiyat eserlerinde kullanılmış, kimi zaman bunlar anlatımın bir aracı değil, amacı durumuna gelmiştir. Özellikle, Divan şiirinde bu sanatların çok yoğun ve karmaşık biçimde kullanıldığını görüyoruz.
Bugün de konuşmalarımızda, gazete ve dergi yazılarında, sanatsal eserlerde duygu ve düşüncelerin, haberlerin, istek ve özlemlerin daha iyi, açık ve somut biçimde; kimi zaman daha süslü ve gösterişli olması için edebi sanatların bir kısmına başvuruyoruz.
