İçindekiler
Cumhuriyet Dönemi Şiirinde Ortaya Topluluklar, Özellikleri, Temsilcileri
SAF ŞİİR ANLAYIŞI
| Özellikleri |
| • İmgeye, sanatlı söyleyişe yer verilir. • “Sanat sanat içindir” anlayışı hakimdir. • Bireysellik, gizemcilik, simgecilik, ruh, masal, rüya, aşk, doğa gibi lirik temalar işlenir. • Duygu ve çağrışımlara yer verilir. • Sözcüklere yan ve mecaz anlam yüklenir. • İç ahenk, ses, musiki ve şekil güzelliği önemlidir. • Sembolizm akımının etkisi görülür. • Şiire özgü düşsel bir âlem vardır. • Didaktizm ve ideoloji yoktur, estetik haz uyandırmak esastır. • Anlaşılmak için değil, duyulmak ve hissedilmek için şiir yazılır. |
| Sanatçıları • Ziya Osman Saba • Vasfi Mahir Kocatürk • Sabri Esat Siyavuşgil • Muammer Lütfi Bahşi • Cevdet Kudret Solok • Yaşar Nabi Nayır • Kenan Hulusi Koray • Ahmet Hamdi Tanpınar • Ahmet Muhip Dıranas • Necip Fazıl Kısakürek • Cahit Sıtkı Tarancı • Fazıl Hüsnü Dağlarca • Behçet Necatigil • Asaf Halet Çelebi • Sedat Umran |
MİLLÎ EDEBİYAT ANLAYIŞINI YANSITAN ŞİİR
| Özellikleri |
| • Şiirde temel konu olarak “memleket” i ele aldılar. • Millî ve yerel unsurlara yer verdiler. • Tarih, kahramanlık ve Kurtuluş Savaşı’yla ilgili konular işlediler. • Anadolu insanının duyarlılığını ele aldılar. • Halkın günlük konuşma dilini kullandılar. • Halk şiiri nazım biçimlerinden yararlandılar. • Hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimini kullandılar. • Millî romantik bir tutum sergilediler. • Beş Hececiler topluluğu bu anlayışta önemli yer tutar. |
| • Faruk Nafiz Çamlıbel • Enis Behiç Koryürek • Halit Fahri Ozansoy • Orhan Seyfi Orhon • Yusuf Ziya Ortaç • Kemalettin Kamu • Orhan Şaik Gökyay • Arif Nihat Asya • Ahmet Kutsi Tecer • Cahit Külebi • Bekir Sıtkı Erdoğan • Behçet Kemal Çağlar • Zeki Ömer Defne • Ömer Bedrettin Uşaklı • Bedri Rahmi Eyüboğlu • Şükufe Nihal Başar • Mithat Cemal Kuntay • Halide Nusret Zorlutuna • Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu |
TOPLUMCU EĞİLİMLERİ YANSITAN ŞİİR (1923 – 1960)
| Özellikleri |
| • Ölçü, uyak, nazım biçimi, dörtlük, bent gibi biçimsel unsurlar yoktur. • Temelinde ideoloji ve öğreticilik vardır. • Toplumcu gerçekçi anlayışla geniş kitlelere hitap edilir; köy, halk, işçi kavramları etrafında şekillenir. • Dilin kalabalıkları harekete geçirme işlevinden yararlanılır. • Şiirde görsellik, karmaşık biçimler ve teknikler vardır. • Dizelerde, paralellik, simetrik akışlar, kırılmalar, dalgalanmalar vardır. • Materyalist ve Marksist bir dünya görüşü hakimdir. • Rus şair Mayakovski’nin etkisi vardır. • Fütürizm akımının etkisi vardır. • İkinci Dünya Savaşı’nın getirdiği ekonomik sıkıntıları eserlerine yansıttılar. |
| Sanatçıları • Nazım Hikmet Ran • Rıfat Ilgaz • Attila İlhan • Ahmed Arif • Arif Damar • H. Hüseyin Korkmazgil |
GARİP HAREKETİ(I. YENİ) (1940-1950)
| Özellikleri |
| • Geleneksel şiire, eski şiire karşı çıktılar. • Şiiri, biçimsel özelliklerden kurtarıp ölçüsüz, uyaksız şiir yazdılar. • Serbest ölçüyü kullandılar. • Süslü, şairane söyleyişten kaçındılar. • Sade dile, halk söyleyişine yer verdiler. • Gündelik konuları, sıradan insanları işlediler. •Toplumsal aksaklıkları mizahi, nükteli bir dille aktardılar. • Sürrealizm akımından etkilendiler. • Şiirlerini “Garip” adlı şiir kitabında topladıkları için “Garipçiler” olarak anıldılar. |
| Sanatçıları • Orhan Veli Kanık • Melih Cevdet Anday • Oktay Rifat Horozcu |
İKİNCİ YENİ ŞİİRİ(1950-1965)
| Özellikleri |
| • Birinci Yeni’ye tepki olarak doğmuştur. • Serbest ölçüyü kullandılar. •Anlamdan ziyade söyleyişe, imgeye ve söz sanatlarına önem verdiler. • Konu, öykü ve olayı şiirin bünyesinden attılar. • Kapalı ve soyut bir anlatımı tercih ettiler. • Günlük konuşma dilini dışladılar. • Bireyin kendine ve topluma yabancılaşması, bunalım ve yalnızlığı işlediler. •Bilinçaltına eğilerek her türlü sınırlayıcılıktan kaçındılar. • Duygu ve çağrışımdan yararlandılar. • Konuşma diline, halk diline sırt çevirdiler. • Aydın bir okuyucu kitlesine seslendiler. • Sürrealizm, dadaizm ve egzistansiyalizmden etkilendiler. |
| Sanatçıları • Cemal Süreya • Edip Cansever • Ece Ayhan • Turgut Uyar • İlhan Berk • Ülkü Tamer |
1960 SONRASI TOPLUMCU EĞİLİMLERİ YANSITAN ŞİİR
| Özellikleri |
| • Umut, direnme, sorgulama ve geleceğe inanç temalarını işlediler. • Politik, sosyal mesajlar vererek slogan üslubunu kullandılar. • İdeolojik tavır takındılar, Marksist bir söylem geliştirdiler. • Kendilerini toplumun sözcüsü olarak gördüler. • Biçimden çok içeriğe önem verdiler. • Anlatımda açıklığı önemseyerek somut şiire yöneldiler. • Serbest ölçü geleneğini sürdürdüler. |
| Sanatçıları • İsmet Özel • Ataol Behramoğlu • Nihat Behram • Süreyya Berfe • Refik Durbaş • Ceyhun Atuf Kansu • Kemal Özer • Can Yücel • Gülten Akın • Özdemir Asaf |
1980 SONRASI ŞİİR
| Özellikleri |
| • Geleneksel ve modern şiirin anlatım olanaklarından yararlandılar. • Bireysel sorunlardan ve toplumsal hareketlerden yola çıkarak gerçekliği irdeleyen, imgeye ve metafora dayalı bir şiir ortaya koydular. • Görünür gerçekliğin yanı sıra gizli olanı yakalamayı esas alan hem açık hem kapalı bir şiir geliştirdiler. • Mistisizmi, gizemciliği ve toplumsal sorunları gerçekliğin ötesine geçerek anlatmaya çalıştılar. • İkinci Yeni’ye özgü imge ve çağrışıma dayalı bir anlatım tercih ettiler. • Kapalı ve karmaşık bir anlatım seçtiler. • İçerikten çok, biçim ve söyleyişe önem verdiler. • Şiiri düzyazıya yaklaştırdılar. |
| Sanatçıları • Haydar Ergülen • Hüseyin Atlansoy • Murathan Mungan • Enis Batur • Turgay Fişekçi • Ümit Yaşar Oğuzcan |
DİNÎ DEĞERLERİ, GELENEĞE DUYARLIĞI VE METAFİZİK ANLAYIŞI YANSITAN MODERN ŞİİR
| Özellikleri |
| • Bir kısmı Garip hareketine karşı çıkarken bir kısmı bu hareketin deneyiminden yararlandı. • Bireysel bir şiir ortaya koymaya çalıştılar. • Serbest nazım geleneğini devam ettirdiler. • Bazıları şairaneliğe önem vererek anlam kapalılığına yöneldi. • Okumuş zümre ile halkın zevkini bir potada birleştirdiler. Hisarcılar • Hisarcılar, Batı’ya karşı millî ve manevi değerleri savundular. • Geleneğe aykırı düşmeden yenilikçi tavır sergilediler. • Edebiyatın dili yaşayan Türkçe olmalıdır, görüşünü savundular. |
| Sanatçıları • Sezai Karakoç • Erdem Beyazıt • Cahit Zarifoğlu • Nurullah Genç • Ebubekir Eroğlu • Nuri Pakdil • A. Vahap Akbaş • Arif Ay Hisarcılar (1950) • Mehmet Çınarlı • İlhan Geçer • Mustafa Necati Karaer • Yavuz Bülent Bakiler • Munis Faik Ozansoy • Gültekin Samanoğlu |
CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ
| Özellikleri |
| • Saz eşliğinde şiir söyleme geleneğini devam ettirdiler. • Şairlerin çoğu usta-çırak ilişkisiyle yetiştiler. • Geleneksel konuların yanında güncel konuları da işlediler. • Önceki dönemlere göre daha sade bir dile şiir söylediler. • Hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimi kullandılar. • Âşık Veysel bu dönemin en önemli şairi kabul edilir. |
| Sanatçıları • Âşık Veysel Şatıroğlu • Âşık Reyhani • Âşık Murat Çobanoğlu • Âşık Şeref Taşlıova • Âşık Mahzuni Şerif • Âşık Feymani • Âbdurrahim Karakoç • Neşet Ertaş • Âşık Daimi • Ali İzzet Özkan • Davut Sulari • Sefil Selimi |
